Zasady dotyczące sprzedaży i reklamy wyrobów tytoniowych uregulowane są w ustawie z dnia 9 listopada 1995 roku o ochronie zdrowia przed następstwem używania tytoniu i wyrobów tytoniowych („Ustawa”).
Za wyrób tytoniowy uznaje się wyrób przeznaczony do spożycia przez konsumentów, składający się, nawet częściowo, z tytoniu, w tym zmodyfikowanego genetycznie. Podkreślić jednak należy, że restrykcje, wynikające z Ustawy, w zakresie sprzedaży i reklamy, dotyczące nie tylko wyrobów tytoniowych, lecz także papierosów elektronicznych rozumianych jako wyroby, które mogą być wykorzystywane do spożycia pary zawierającej nikotynę za pomocą ustnika, lub wszystkie elementy takich wyrobów, w tym kartridże, zbiorniki lub urządzenia bez kartridża lub zbiornika, służących do jednorazowego użytku albo wielokrotnego napełniania za pomocą pojemnika zapasowego.
Ustawa wprowadza bezwzględny zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych osobom fizycznym poniżej 18 roku życia. W razie wątpliwości co do wieku kupującego sprzedawca jest uprawniony do żądania dokumentu potwierdzającego wiek kupującego. Ustawodawca nie precyzuje, o jaki dokument chodzi. Oczywistym jest jednak to, że musi to być dokument urzędowy. Dodatkowo, w miejscu sprzedaży istnieje obowiązek umieszczenia widocznej i czytelnej treści: „Zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych osobom do lat 18 (art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych)”. Ustawa wprowadza także wykaz miejsc, w których istnieje zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych. Są to miejsca, gdzie udzielane są świadczenia zdrowotne, szkoły i placówki oświatowo-wychowawcze oraz obiekty sportowo-rekreacyjne. Powyższe produkty nie mogą być także wprowadzane do obrotu w automatach. Regulacja ta podyktowana jest brakiem możliwości kontroli wieku osoby kupującej wyroby tytoniowe z automatu. Papierosy nie mogą być ponadto sprzedawane w opakowaniach zawierających mniej niż dwadzieścia sztuk oraz luzem bez opakowania. Zabrania się także wprowadzania do obrotu wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych lub oraz ich części w systemie samoobsługowym, z wyłączeniem sklepów wolnocłowych oraz produkcji i wprowadzania do obrotu tytoniu do stosowania doustnego. Ustawa przewiduje także zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych i pojemników zapasowych na odległość, w tym transgranicznej sprzedaży na odległość, za którą uznaje się sprzedaż konsumentowi wyrobu na odległość, w przypadku której w momencie zamawiania wyrobu w punkcie detalicznym konsument znajduje się w państwie członkowskim Unii Europejskiej innymi niż państwo członkowskie lub państwo trzecie, w którym znajduje się siedziba punktu detalicznego.
Ustawa zakazuje reklamy i promocji wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub rekwizytów tytoniowych jak i produktów imitujących te wyroby, lub symboli związanych z ich użyciem. Reklama tychże produktów zdefiniowana jest jako rozpowszechnianie komunikatów, wizerunków marek lub symboli z nimi związanych, a także rozpowszechnianie nazw lub symboli graficznych ich producentów, które nie różnią się od nazw i symboli graficznych wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych, pojemników zapasowych, rekwizytów tytoniowych lub symboli z nimi związanych, służących popularyzowaniu marek tych produktów. Z kolej za promocję, w rozumieniu Ustawy, uznaje się publiczne rozdawanie wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych, papierosów elektronicznych lub rekwizytów tytoniowych, organizowanie ich degustacji, organizowanie ich premiowanej sprzedaży lub konkursów opartych na ich zakupie oraz innych form publicznego zachęcania do ich nabywania lub używania, bez względu na formę dotarcia do adresata, a także ich oferowanie po obniżonej cenie w stosunku do ceny wydrukowanej na opakowaniu jednostkowym.
Ustawa, w szczególności zakazuje reklamy i promocji wyrobów tytoniowych w miejscach publicznych takich jak: telewizja, radio, kino, podmioty lecznicze, szkoły i placówki oświatowo-wychowawcze, prasa dziecięca i młodzieżowa, obiekty sportowo-rekreacyjne, prasa, a także na plakatach, w tym plakatach wielkoformatowych oraz środkach usług informatycznych. Producenci lub importerzy wyrobów tytoniowych są ponadto ograniczeni w odniesieniu do działań sponsorskich. Ustawa zabrania bowiem sponsorowania przez te podmioty działalności sportowej, kulturalnej, oświatowej, zdrowotnej i społeczno-politycznej. Ponadto, zarówno wyrób tytoniowy jak i etykiety opakowania jednostkowego i opakowania zbiorczego, w których taki wyrób się znajduje, nie mogą zawierać jakichkolwiek elementów lub mieć cech (tekstów, symboli, nazw, znaków towarowych i oznaczeń geograficznych), które m.in. promują wyrób tytoniowy lub zachęcają do jego spożycia, stwarzając błędne wrażenie do cech tego wyroby, sugerują, że dany wyrób jest mniej szkodliwy niż inne wyroby tytoniowe, jest odżywczy, dodaje energii, ma lecznicze, odmładzające, naturalne, organiczne właściwości lub że przynosi inne korzyści związane ze zdrowiem lub stylem życia, czy też sprawiają, że wyrób taki przypomina produkt leczniczy, wyrób medyczny, żywność środek spożywczy lub kosmetyk, a także sugerują, iż dany wyrób tytoniowy ma zwiększoną biodegradowalność lub inne cechy korzystne pod względem ochrony środowiska.
Przepisy Ustawy wprowadzają warunki, jakim odpowiadać powinno opakowanie jednostkowe i opakowanie zbiorcze wyrobu tytoniowego, wprowadzanego do obrotu handlowego. Opakowanie takie musi zawierać ostrzeżenia zdrowotne sformułowane w języku polskim. Ostrzeżenia powinny być nadrukowane w sposób widoczny, czytelny, nieusuwalny i trwały, w szczególności nie mogą być one częściowo lub całkowicie ukryte lub zasłonięte przez znaki akcyzy, oznaczenia ceny, zabezpieczenia, osłony, obwoluty, pudełka lub inne elementy. Na opakowaniu nie należy zamieszczać żadnych uwag do ostrzeżeń zdrowotnych, czy też przeformułowywać ich lub odnosić się do nich w jakikolwiek sposób. Ponadto na opakowaniu wyrobu tytoniowego do palenia zamieszcza się wiadomość informacyjną o treści: „Dym tytoniowy zawiera ponad 70 substancji powodujących raka”. Ustawa określa także szczegółowe wymogi dotyczące ostrzeżeń zdrowotnych i informacji, które muszą się znaleźć na pudełku m.in.: sposób, miejsce ich umieszczania na opakowaniu, czy właściwości graficzne (np.: kształt, rodzaj wymaganej czcionki).
Naruszenie przepisów o produkcji, reklamie, promocji i sprzedaży wyrobów tytoniowych grozi sankcją karną w postaci grzywny do 200 000 złotych albo karze ograniczenia wolności albo obu tym karom łącznie.
Jan Hasik
radca prawny,
Head of Life Science Practice, Góralski&Goss Legal
Za wyrób tytoniowy uznaje się wyrób przeznaczony do spożycia przez konsumentów, składający się, nawet częściowo, z tytoniu, w tym zmodyfikowanego genetycznie. Podkreślić jednak należy, że restrykcje, wynikające z Ustawy, w zakresie sprzedaży i reklamy, dotyczące nie tylko wyrobów tytoniowych, lecz także papierosów elektronicznych rozumianych jako wyroby, które mogą być wykorzystywane do spożycia pary zawierającej nikotynę za pomocą ustnika, lub wszystkie elementy takich wyrobów, w tym kartridże, zbiorniki lub urządzenia bez kartridża lub zbiornika, służących do jednorazowego użytku albo wielokrotnego napełniania za pomocą pojemnika zapasowego.
Ustawa wprowadza bezwzględny zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych osobom fizycznym poniżej 18 roku życia. W razie wątpliwości co do wieku kupującego sprzedawca jest uprawniony do żądania dokumentu potwierdzającego wiek kupującego. Ustawodawca nie precyzuje, o jaki dokument chodzi. Oczywistym jest jednak to, że musi to być dokument urzędowy. Dodatkowo, w miejscu sprzedaży istnieje obowiązek umieszczenia widocznej i czytelnej treści: „Zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych osobom do lat 18 (art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych)”. Ustawa wprowadza także wykaz miejsc, w których istnieje zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych. Są to miejsca, gdzie udzielane są świadczenia zdrowotne, szkoły i placówki oświatowo-wychowawcze oraz obiekty sportowo-rekreacyjne. Powyższe produkty nie mogą być także wprowadzane do obrotu w automatach. Regulacja ta podyktowana jest brakiem możliwości kontroli wieku osoby kupującej wyroby tytoniowe z automatu. Papierosy nie mogą być ponadto sprzedawane w opakowaniach zawierających mniej niż dwadzieścia sztuk oraz luzem bez opakowania. Zabrania się także wprowadzania do obrotu wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych lub oraz ich części w systemie samoobsługowym, z wyłączeniem sklepów wolnocłowych oraz produkcji i wprowadzania do obrotu tytoniu do stosowania doustnego. Ustawa przewiduje także zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych i pojemników zapasowych na odległość, w tym transgranicznej sprzedaży na odległość, za którą uznaje się sprzedaż konsumentowi wyrobu na odległość, w przypadku której w momencie zamawiania wyrobu w punkcie detalicznym konsument znajduje się w państwie członkowskim Unii Europejskiej innymi niż państwo członkowskie lub państwo trzecie, w którym znajduje się siedziba punktu detalicznego.
Ustawa zakazuje reklamy i promocji wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub rekwizytów tytoniowych jak i produktów imitujących te wyroby, lub symboli związanych z ich użyciem. Reklama tychże produktów zdefiniowana jest jako rozpowszechnianie komunikatów, wizerunków marek lub symboli z nimi związanych, a także rozpowszechnianie nazw lub symboli graficznych ich producentów, które nie różnią się od nazw i symboli graficznych wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych, pojemników zapasowych, rekwizytów tytoniowych lub symboli z nimi związanych, służących popularyzowaniu marek tych produktów. Z kolej za promocję, w rozumieniu Ustawy, uznaje się publiczne rozdawanie wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych, papierosów elektronicznych lub rekwizytów tytoniowych, organizowanie ich degustacji, organizowanie ich premiowanej sprzedaży lub konkursów opartych na ich zakupie oraz innych form publicznego zachęcania do ich nabywania lub używania, bez względu na formę dotarcia do adresata, a także ich oferowanie po obniżonej cenie w stosunku do ceny wydrukowanej na opakowaniu jednostkowym.
Ustawa, w szczególności zakazuje reklamy i promocji wyrobów tytoniowych w miejscach publicznych takich jak: telewizja, radio, kino, podmioty lecznicze, szkoły i placówki oświatowo-wychowawcze, prasa dziecięca i młodzieżowa, obiekty sportowo-rekreacyjne, prasa, a także na plakatach, w tym plakatach wielkoformatowych oraz środkach usług informatycznych. Producenci lub importerzy wyrobów tytoniowych są ponadto ograniczeni w odniesieniu do działań sponsorskich. Ustawa zabrania bowiem sponsorowania przez te podmioty działalności sportowej, kulturalnej, oświatowej, zdrowotnej i społeczno-politycznej. Ponadto, zarówno wyrób tytoniowy jak i etykiety opakowania jednostkowego i opakowania zbiorczego, w których taki wyrób się znajduje, nie mogą zawierać jakichkolwiek elementów lub mieć cech (tekstów, symboli, nazw, znaków towarowych i oznaczeń geograficznych), które m.in. promują wyrób tytoniowy lub zachęcają do jego spożycia, stwarzając błędne wrażenie do cech tego wyroby, sugerują, że dany wyrób jest mniej szkodliwy niż inne wyroby tytoniowe, jest odżywczy, dodaje energii, ma lecznicze, odmładzające, naturalne, organiczne właściwości lub że przynosi inne korzyści związane ze zdrowiem lub stylem życia, czy też sprawiają, że wyrób taki przypomina produkt leczniczy, wyrób medyczny, żywność środek spożywczy lub kosmetyk, a także sugerują, iż dany wyrób tytoniowy ma zwiększoną biodegradowalność lub inne cechy korzystne pod względem ochrony środowiska.
Przepisy Ustawy wprowadzają warunki, jakim odpowiadać powinno opakowanie jednostkowe i opakowanie zbiorcze wyrobu tytoniowego, wprowadzanego do obrotu handlowego. Opakowanie takie musi zawierać ostrzeżenia zdrowotne sformułowane w języku polskim. Ostrzeżenia powinny być nadrukowane w sposób widoczny, czytelny, nieusuwalny i trwały, w szczególności nie mogą być one częściowo lub całkowicie ukryte lub zasłonięte przez znaki akcyzy, oznaczenia ceny, zabezpieczenia, osłony, obwoluty, pudełka lub inne elementy. Na opakowaniu nie należy zamieszczać żadnych uwag do ostrzeżeń zdrowotnych, czy też przeformułowywać ich lub odnosić się do nich w jakikolwiek sposób. Ponadto na opakowaniu wyrobu tytoniowego do palenia zamieszcza się wiadomość informacyjną o treści: „Dym tytoniowy zawiera ponad 70 substancji powodujących raka”. Ustawa określa także szczegółowe wymogi dotyczące ostrzeżeń zdrowotnych i informacji, które muszą się znaleźć na pudełku m.in.: sposób, miejsce ich umieszczania na opakowaniu, czy właściwości graficzne (np.: kształt, rodzaj wymaganej czcionki).
Naruszenie przepisów o produkcji, reklamie, promocji i sprzedaży wyrobów tytoniowych grozi sankcją karną w postaci grzywny do 200 000 złotych albo karze ograniczenia wolności albo obu tym karom łącznie.
Jan Hasik
radca prawny,
Head of Life Science Practice, Góralski&Goss Legal
