Symboliczna pierwsza gwiazdka zwiastuje moment, kiedy w wigilijny wieczór zasiadamy do stołu. A na nim dwanaście tradycyjnych potraw, które – w różnych odsłonach – serwuje się we wszystkich polskich domach. Sianko pod obrusem, świąteczny opłatek, wolne nakrycie, wspólne śpiewanie kolęd – to niektóre z obrzędów kultywowane praktycznie w całej Polsce. W zależności od regionu naszego kraju obecne są także inne zwyczaje, które często wciąż są pielęgnowane, inne powoli się zacierają.
Pojawiają się także nowe bądź okraszone „nowoczesnością” przepisy kulinarne dostosowane pod współczesnego konsumenta. Ale podczas tych wyjątkowych dni – chyba dla każdego liczy się jedno – czas spędzony w rodzinnym gronie.
Dla handlu to zazwyczaj jeden z najgorętszych okresów w roku. Sklepowe półki uginają się pod ofertą producentów skrojoną na miarę potrzeb klienta. Zazwyczaj największe świąteczne zakupy Polacy zrobią na około tydzień przed Bożym Narodzeniem, warto więc odpowiednio się na nie przygotować.
12 potraw – jak Polska długa i szeroka
W zależności od regionu potrawy wigilijne czy świąteczne dania nieco różnią się od siebie, ale jego wspólnym mianownikiem są tradycyjne przepisy – w niektórych domach okraszone odrobiną nowoczesności.
W Wigilię praktykujemy bezmięsne potrawy. Postne zupy, ryby na zimno i ciepło, pierogi i paszteciki z kapustą i grzybami, kompot z suszonych owoców, kluski z makiem, makowiec, pierniki itp. Kolejne dwa świąteczne dni to zazwyczaj okazja do delektowania się polskimi mięsnymi specjałami. Pieczone szynki, schaby, kiełbasy, pasztety gwarantują prawdziwą ucztę dla mięsnych smakoszy. Dla jaroszy z pewnością również nie zabraknie smakołyków – takich jak sałatka jarzynowa, śledzie czy warzywne pasztety.
Jabłka, mak oraz groch i kapusta to podstawowe składniki wigilijnej kolacji na Kujawach. Co ciekawe, przygotowywano tu zupę z suszonych śliwek, jagły i tradycyjną kapustę z grzybami.
W kaszubskich domach tradycyjne potrawy to: zupa rybna, smażone grzyby i ryż z jagodami. Potrawy świąteczne w tym rejonie Polski oparte były – i wciąż są – na składnikach takich jak: suszone owoce, grzyby, kapusta, ziemniaki, ryby, fasola, groch.
Na Warmii i Mazurach przez długi czas nie było tradycji wigilijnego postu. Już w wigilię spożywało się różnego rodzaju potrawy z mięsa. Pojawiały się gęsi, kiełbasy, pieczenie. Na rodzaj potraw wigilijnych duży wpływ miało też położenie regionu oraz jego naturalne bogactwo. Jadano kasze przyrządzone na wiele sposobów oraz przeróżne potrawy z ryb pochodzących z mazurskich jezior.
W Polsce centralnej na stołach gościły, kiedyś podobnie jak dzisiaj, postne potrawy: kapusta z grochem, kapusta z grzybami na oleju, śledzie, kluski z makiem, zupy owocowe i barszcz grzybowy oraz pierogi z kapustą i grzybami.
Na Podlasiu na wigilijnym stole pojawiały się potrawy takie jak: postny barszcz z grzybami, smażona ryba, śledzie pod różnymi postaciami, kasza jaglana, kasza gryczana z sosem grzybowym, kompot z łodyg malin czy kluski z makiem.
Na Śląsku wśród potraw wigilijnych królują przede wszystkim zupa gotowana na rybich głowach, groch z kapustą, pierogi z grzybami oraz suszone grzyby smażone na oleju. Nie może oczywiście zabraknąć dań z ziemniaków. Podaje się także panczkraut, inaczej zwany „ciapkapustą”. To kartofle z kiszoną kapustą, dobrze wymieszane i przyprawione. Popularne są także w tym regionie Polski takie słodycze jak piernikowe serca, bytomskie kamyki czy legnickie bombki.
Na południu Polski na Wigilii od zawsze obowiązywał ścisły post. Dawniej górale jedli w ten dzień kluski z ziemniaków i mąki, kłutę, czyli rozgotowaną kapustę z ziemniakami, kołacz z mąki razowej i twarogiem, a na koniec bób albo groch gotowany. Czasami jedzono chleb z miodem. Góralska kolacja wigilijna składa się z kilku postnych potraw. Wśród nich najbardziej znane są: zupa grzybowa, barszcz z kwaszonych buraków z fasolą, żur z mąki jęczmiennej lub owsianej, kwaszona kapusta z grochem. Na stołach nie może zabraknąć także klusek z makiem i miodem, klusek ze śliwkami, pierogów z kapustą.
Podhalańskim przysmakiem wigilijnym są na pewno bukty, czyli ziemniaczane kopytka. Popularne są także moskole – typowa potrawa regionalnej kuchni podhalańskiej. Są to ziemniaczane placki pieczone na blasze, podawane z dodatkiem pokruszonej bryndzy i stopionego masła. W wielu podhalańskich domach serwowana jest kapusta i kłóty, czyli kapusta z ziemniakami. Na wigilijnych stołach często gości podhalańska kołatanka, czyli danie z ugotowanej kaszy jęczmiennej, wymieszanej z pokrojoną brukwią i polanej miodem. Słodycz potrawom zapewniają miód i suszone śliwki. Śliwki dodawane są również do postnej kwaśnicy. Ciekawym zwyczajem podhalańskim jest spożywanie opłatka z miodem.
Świąteczne zwyczaje – ciekawostki1
Jak Polska długa i szeroka – zwyczajów świątecznych mamy wiele. I tak na przykład w wielu domach na Pomorzu, jedną z ciekawszych tradycji jest ta, która zakazuje gospodyni domu wstawania od stołu w czasie kolacji wigilijnej. Wszystkim musi zająć się gospodarz.
Na Podlasiu wierzono, że jeżeli wstaniemy rano w wigilię, to przez cały następny rok nie będziemy mieć kłopotu ze zdrowiem i sprawnością. A z kolei fakt, kto pierwszy odwiedzi dom – kobieta czy mężczyzna, będzie oznaczał czy krowa urodzi jałówkę, czy byczka.
Wigilijny stół na Podhalu często był owinięty łańcuchem, miało to trzymać zwierzęta w zagrodzie oraz chronić rodzinę przed śmiercią jednego z jej członków. I co ciekawe – tego dnia ważne były… łyżki. Żadna nie mogła nikomu upaść ze stołu, ponieważ oznaczać to mogło śmierć, podobnie w przypadku kiedy na stole pojawiło się mniej łyżek niż ucztujących. Jeżeli z kolei było ich więcej, mogło to zwiastować narodziny potomka.
Na Górnym Śląsku prezenty przynoszone są przez Dzieciątko, ale w każdym domu należy pamiętać, aby zostawić uchylone okno, by Dzieciątko mogło wejść do środka i zostawić prezenty. Bardzo ważne dla Ślązaków jest przygotowanie wieńców adwentowych. Są na nich cztery świece, które zapalane są podczas kolejnych niedziel adwentowych.
Na Lubelszczyźnie z kolei obok opłatka stawiano czosnek oraz miód, co miało zapewnić zdrowie dla całej rodziny. Co ciekawe, liczba potraw na świątecznych stołach różniła się od tej w innych częściach Polski. Było ich 7, 9 lub 13.
Wyjątkowa atmosfera przedświąteczna udziela się na długo przed pojawieniem się pierwszej gwiazdki. Przygotowania do świąt w wielu branżach rozpoczyna się znacznie wcześniej.
Święta Bożego Narodzenia – jedne z najbardziej wyczekiwanych w roku. W każdym domu przygotowania idą pełną parą. Ostatnie zakupy i… możemy przystępować do wspólnego gotowania czy pieczenia. I chociaż mamy listę tradycyjnych świątecznych potraw, to każda rodzina ma swoje ulubione przepisy, sekretne składniki czy specyficzne obyczaje kulinarne, które praktykuje i przekazuje kolejnym pokoleniom. Jedne całkowicie tradycyjne, inne okraszone odrobiną nowoczesności. Jak kto lubi. Smacznych świąt!
Monika Górka
Zastępca Redaktora Naczelnego
1 źródło: https://dziendobry.tvn.pl/styl-zycia/tradycje-i-wierzenia-bozonarodzeniowe-z-roznych-czesci-polski-da320172-5319011
Pojawiają się także nowe bądź okraszone „nowoczesnością” przepisy kulinarne dostosowane pod współczesnego konsumenta. Ale podczas tych wyjątkowych dni – chyba dla każdego liczy się jedno – czas spędzony w rodzinnym gronie.
Dla handlu to zazwyczaj jeden z najgorętszych okresów w roku. Sklepowe półki uginają się pod ofertą producentów skrojoną na miarę potrzeb klienta. Zazwyczaj największe świąteczne zakupy Polacy zrobią na około tydzień przed Bożym Narodzeniem, warto więc odpowiednio się na nie przygotować.
12 potraw – jak Polska długa i szeroka
W zależności od regionu potrawy wigilijne czy świąteczne dania nieco różnią się od siebie, ale jego wspólnym mianownikiem są tradycyjne przepisy – w niektórych domach okraszone odrobiną nowoczesności.
W Wigilię praktykujemy bezmięsne potrawy. Postne zupy, ryby na zimno i ciepło, pierogi i paszteciki z kapustą i grzybami, kompot z suszonych owoców, kluski z makiem, makowiec, pierniki itp. Kolejne dwa świąteczne dni to zazwyczaj okazja do delektowania się polskimi mięsnymi specjałami. Pieczone szynki, schaby, kiełbasy, pasztety gwarantują prawdziwą ucztę dla mięsnych smakoszy. Dla jaroszy z pewnością również nie zabraknie smakołyków – takich jak sałatka jarzynowa, śledzie czy warzywne pasztety.
Jabłka, mak oraz groch i kapusta to podstawowe składniki wigilijnej kolacji na Kujawach. Co ciekawe, przygotowywano tu zupę z suszonych śliwek, jagły i tradycyjną kapustę z grzybami.
W kaszubskich domach tradycyjne potrawy to: zupa rybna, smażone grzyby i ryż z jagodami. Potrawy świąteczne w tym rejonie Polski oparte były – i wciąż są – na składnikach takich jak: suszone owoce, grzyby, kapusta, ziemniaki, ryby, fasola, groch.
Na Warmii i Mazurach przez długi czas nie było tradycji wigilijnego postu. Już w wigilię spożywało się różnego rodzaju potrawy z mięsa. Pojawiały się gęsi, kiełbasy, pieczenie. Na rodzaj potraw wigilijnych duży wpływ miało też położenie regionu oraz jego naturalne bogactwo. Jadano kasze przyrządzone na wiele sposobów oraz przeróżne potrawy z ryb pochodzących z mazurskich jezior.
W Polsce centralnej na stołach gościły, kiedyś podobnie jak dzisiaj, postne potrawy: kapusta z grochem, kapusta z grzybami na oleju, śledzie, kluski z makiem, zupy owocowe i barszcz grzybowy oraz pierogi z kapustą i grzybami.
Na Podlasiu na wigilijnym stole pojawiały się potrawy takie jak: postny barszcz z grzybami, smażona ryba, śledzie pod różnymi postaciami, kasza jaglana, kasza gryczana z sosem grzybowym, kompot z łodyg malin czy kluski z makiem.
Na Śląsku wśród potraw wigilijnych królują przede wszystkim zupa gotowana na rybich głowach, groch z kapustą, pierogi z grzybami oraz suszone grzyby smażone na oleju. Nie może oczywiście zabraknąć dań z ziemniaków. Podaje się także panczkraut, inaczej zwany „ciapkapustą”. To kartofle z kiszoną kapustą, dobrze wymieszane i przyprawione. Popularne są także w tym regionie Polski takie słodycze jak piernikowe serca, bytomskie kamyki czy legnickie bombki.
Na południu Polski na Wigilii od zawsze obowiązywał ścisły post. Dawniej górale jedli w ten dzień kluski z ziemniaków i mąki, kłutę, czyli rozgotowaną kapustę z ziemniakami, kołacz z mąki razowej i twarogiem, a na koniec bób albo groch gotowany. Czasami jedzono chleb z miodem. Góralska kolacja wigilijna składa się z kilku postnych potraw. Wśród nich najbardziej znane są: zupa grzybowa, barszcz z kwaszonych buraków z fasolą, żur z mąki jęczmiennej lub owsianej, kwaszona kapusta z grochem. Na stołach nie może zabraknąć także klusek z makiem i miodem, klusek ze śliwkami, pierogów z kapustą.
Podhalańskim przysmakiem wigilijnym są na pewno bukty, czyli ziemniaczane kopytka. Popularne są także moskole – typowa potrawa regionalnej kuchni podhalańskiej. Są to ziemniaczane placki pieczone na blasze, podawane z dodatkiem pokruszonej bryndzy i stopionego masła. W wielu podhalańskich domach serwowana jest kapusta i kłóty, czyli kapusta z ziemniakami. Na wigilijnych stołach często gości podhalańska kołatanka, czyli danie z ugotowanej kaszy jęczmiennej, wymieszanej z pokrojoną brukwią i polanej miodem. Słodycz potrawom zapewniają miód i suszone śliwki. Śliwki dodawane są również do postnej kwaśnicy. Ciekawym zwyczajem podhalańskim jest spożywanie opłatka z miodem.
Świąteczne zwyczaje – ciekawostki1
Jak Polska długa i szeroka – zwyczajów świątecznych mamy wiele. I tak na przykład w wielu domach na Pomorzu, jedną z ciekawszych tradycji jest ta, która zakazuje gospodyni domu wstawania od stołu w czasie kolacji wigilijnej. Wszystkim musi zająć się gospodarz.
Na Podlasiu wierzono, że jeżeli wstaniemy rano w wigilię, to przez cały następny rok nie będziemy mieć kłopotu ze zdrowiem i sprawnością. A z kolei fakt, kto pierwszy odwiedzi dom – kobieta czy mężczyzna, będzie oznaczał czy krowa urodzi jałówkę, czy byczka.
Wigilijny stół na Podhalu często był owinięty łańcuchem, miało to trzymać zwierzęta w zagrodzie oraz chronić rodzinę przed śmiercią jednego z jej członków. I co ciekawe – tego dnia ważne były… łyżki. Żadna nie mogła nikomu upaść ze stołu, ponieważ oznaczać to mogło śmierć, podobnie w przypadku kiedy na stole pojawiło się mniej łyżek niż ucztujących. Jeżeli z kolei było ich więcej, mogło to zwiastować narodziny potomka.
Na Górnym Śląsku prezenty przynoszone są przez Dzieciątko, ale w każdym domu należy pamiętać, aby zostawić uchylone okno, by Dzieciątko mogło wejść do środka i zostawić prezenty. Bardzo ważne dla Ślązaków jest przygotowanie wieńców adwentowych. Są na nich cztery świece, które zapalane są podczas kolejnych niedziel adwentowych.
Na Lubelszczyźnie z kolei obok opłatka stawiano czosnek oraz miód, co miało zapewnić zdrowie dla całej rodziny. Co ciekawe, liczba potraw na świątecznych stołach różniła się od tej w innych częściach Polski. Było ich 7, 9 lub 13.
Wyjątkowa atmosfera przedświąteczna udziela się na długo przed pojawieniem się pierwszej gwiazdki. Przygotowania do świąt w wielu branżach rozpoczyna się znacznie wcześniej.
Święta Bożego Narodzenia – jedne z najbardziej wyczekiwanych w roku. W każdym domu przygotowania idą pełną parą. Ostatnie zakupy i… możemy przystępować do wspólnego gotowania czy pieczenia. I chociaż mamy listę tradycyjnych świątecznych potraw, to każda rodzina ma swoje ulubione przepisy, sekretne składniki czy specyficzne obyczaje kulinarne, które praktykuje i przekazuje kolejnym pokoleniom. Jedne całkowicie tradycyjne, inne okraszone odrobiną nowoczesności. Jak kto lubi. Smacznych świąt!
Monika Górka
Zastępca Redaktora Naczelnego
1 źródło: https://dziendobry.tvn.pl/styl-zycia/tradycje-i-wierzenia-bozonarodzeniowe-z-roznych-czesci-polski-da320172-5319011
