Na rynku dostępne są produkty, które sprawdzą się w śniadaniach na słodko i wytrawnie. Wędliny, nabiał, płatki zbożowe, kremy do smarowania i dżemy, jajka, pieczywo czy przeróżne dodatki. Z czego powinien składać się pierwszy posiłek dnia?
Zasady dobrego śniadania
Każdy dzień warto rozpocząć od smacznego posiłku, które nasyci i da energię na kolejne godziny. Oczywiście smak to kwestia indywidualna, a producenci zadbali o spełnienie oczekiwań konsumentów, oferując wyjątkowo szeroki wachlarz produktów śniadaniowych.
Poza tym należy pamiętać o jego odpowiednim zbilansowaniu. Po pierwsze, powinno stanowić od 25% do 30% energii całodziennej diety. Dla przeciętnej osoby, która spożywa ok. 2000 kcal dziennie, to 400-600 kcal.
Po drugie: jakość. Każde śniadanie należy odpowiednio komponować, aby znalazły się w nim pełnoziarniste produkty zbożowe, będące źródłem błonnika i węglowodanów złożonych, które zapewniają uczucie sytości i odpowiedni poziom glukozy we krwi. Na talerzu powinny pojawić się również produkty mleczne, białkowe, zdrowe tłuszcze i oczywiście duża ilość warzyw i owoców. O czym jeszcze należy pamiętać?
Różnorodność to podstawa
Komponując codzienne śniadania należy zadbać o ich różnorodność. Ważne, aby każdego dnia ten posiłek był nieco inny – bo jak zaznaczają dietetycy, nawet to, co jest zdrowe, nie powinno być spożywane non stop. Przykładowo, jedząc codziennie owsiankę zapewniamy organizmowi cenne składniki, ale pozbawiamy go innych, równie ważnych.
Zasada różnorodności polega na spożywaniu jak największej gamy produktów. Dzięki temu organizm otrzyma wszystkie potrzebne składniki odżywcze w odpowiednich ilościach. Jak wskazują eksperci, urozmaicenie posiłków chroni przed niedoborami i nadmiarami, a nawet zmniejsza ryzyko niektórych chorób przewlekłych2.
Dlatego w śniadaniowym jadłospisie powinny znajdować się produkty pochodzące ze wszystkich grup uwzględnionych w piramidzie żywienia – warzywa i owoce; produkty zbożowe; mleko i produkty mleczne; mięso, jaja i nasiona roślin strączkowych oraz tłuszcze w niewielkich ilościach. Wszystkie z nich zawierają inne składniki odżywcze, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania.
W Polsce na pierwszy posiłek dnia często przyrządza się owsianki lub jaglanki ze świeżymi owocami i orzechami, jajecznicę z dodatkiem świeżego pieczywa, naleśniki na słodko czy klasyczne kanapki. Choć opcji jest naprawdę wiele, krajanie niekoniecznie komponują urozmaicone posiłki. Z raportu „Narodowy Test Zdrowia Polaków” z 2023 r. wynika, że nieco ponad 20% badanych sięga po zbilansowane dania zgodne z piramidą żywienia. Taką dietę częściej deklarują mężczyźni (23%) niż kobiety (20%).
Czas ma znaczenie
Znaczenie ma także pora, o której spożywamy śniadanie. Zgodnie z zaleceniami powinno się je zjeść w ciągu 1-2 godzin od wstania z łóżka. A powodów, dla których warto rozpocząć dzień od zdrowego posiłku jest kilka.
Podczas snu metabolizm spowalnia. Przyspiesza go dopiero pierwszy posiłek, dlatego to tak ważne, aby zjeść go niedługo po przebudzeniu. Dzięki temu dostarczamy organizmowi energię i składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Jak czytamy na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej3, spożycie śniadania wpływa na lepszą koncentrację, zdolność uczenia, zapamiętywania i rozwój intelektualny.
Codzienne śniadanie może też zapobiec wielu chorobom. „Osoby, które codziennie spożywają śniadania mają o 16% mniejsze ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, o 18% zespołu metabolicznego, 19% cukrzycy typu 2 i o 20% otyłości w porównaniu do osób jedzących śniadanie wyłącznie 3 razy w tygodniu” – czytamy w analizie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej.
Naukowcy na całym świecie nieustannie sprawdzają, jak jedzenie śniadań wpływa na różne kwestie, takie jak długość życia, masę ciała czy ryzyko pewnych chorób. W Wielkiej Brytanii przeprowadzono badania dotyczące związku między jedzeniem śniadania a zwiększeniem masy ciała. Naukowcy poprosili grupę kobiet, aby przez 6 tygodni część z nich spożywała ten posiłek, a pozostałe miały go pominąć. Co prawda nie znaleziono korelacji między jedzeniem go, a odchudzaniem, jednak eksperci zauważyli, że osoby, które jadły w godzinach porannych, były o tej porze bardziej aktywne. Z kolei kobiety poszczące rano „nadrabiały” pominięte kalorie w ciągu dnia. Tak więc, jeśli chcemy produktywnie spędzić cały dzień i równomiernie rozłożyć przyjęte kalorie – warto rano zjeść pożywne śniadanie. Pozwoli to uniknąć podjadania i ułatwi utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi przez cały dzień.
Źródła węglowodanów
Wiadomo, co powinno znaleźć się na dobrze zbilansowanym śniadaniowym talerzu – pełnoziarniste produkty zbożowe, mleczne, źródła białka, zdrowe tłuszcze oraz duże ilości warzyw i owoców. Przyjrzyjmy się, co oferują producenci na pełnowartościowe śniadanie.
Zacznijmy od źródła węglowodanów, czyli produktów zbożowych. Na pierwszy posiłek dnia często wybiera się pieczywo – najlepsze będą wersje razowe czy graham. Jest podstawą kanapek, po które codziennie rano sięga zdecydowana większość Polaków. To szybki i prosty sposób na przygotowanie sycącego dania. Wystarczą dodatki w postaci sera, wędlin, past oraz warzyw – i gotowe.
Inną opcją będą płatki zbożowe: jaglane czy owsiane. Z dodatkiem mleka lub wody oraz orzechów i owoców tworzą sycące śniadania. Ich dużą zaletą jest to, że można je przygotować dzień wcześniej – zrobić tak zwaną nocną owsiankę/jaglankę i dzięki temu zaoszczędzić trochę czasu na przygotowanie posiłku rano.
Popularnym wyborem konsumentów są także płatki śniadaniowe, które najczęściej łączy się z mlekiem. Ich dużą zaletą jest różnorodność – klienci sklepów małoformatowych znajdą ok. 10 dostępnych wariantów. Jak podaje CMR, w pierwszej połowie 2023 r. największe udziały w wartości sprzedaży miało Nestlé, do którego należą marki, takie jak: Corn Flakes, Cini Minis, Nesquik i Lion. Polacy często wybierają także Mlekołaki od Maspex.
Choć mąka nie kojarzy się ze śniadaniem, to również jest częstym jej elementem. Używa się jej do przygotowania przede wszystkim śniadania w weekendy, kiedy każdy ma więcej czasu na przyrządzenie omletów, naleśników czy placków, w których składzie jest właśnie mąka. Według CMR najczęściej kupuje się ją w dyskontach, sklepy małoformatowe odpowiadają za 22% wartości sprzedaży kategorii.
Produkty mleczne
Powodów, dla których warto do śniadaniowego menu włączyć przetwory mleczne, jest naprawdę wiele. To cenne źródło białka, wapnia, witamin oraz bakterii probiotycznych, które pozytywnie wpływają na pracę jelit. Jedną z ulubionych śniadaniowych kategorii wśród Polaków jest mleko. Zawdzięcza to swojej wielofunkcyjności – sprawdzi się w owsiance i jaglance, z płatkami śniadaniowymi, jest też składnikiem ciasta naleśnikowego i różnego rodzaju placków.
W tym miejscu warto wspomnieć jeszcze o napojach roślinnych, które konsumenci coraz częściej wybierają zamiast tradycyjnego mleka. Sprawdzą się równie dobrze w przyrządzeniu śniadaniowych potraw co klasyczna wersja. O wzroście ich popularności świadczą dane Centrum Monitorowania Rynku. „Wartość sprzedaży roślinnych napojów w okresie styczeń-wrzesień 2023 r. we wszystkich sklepach w Polsce wzrosła o 36% względem analogicznego okresu rok wcześniej. O niemal tyle samo, bo o 33%, wzrósł wolumen sprzedaży tej kategorii. Napoje roślinne znajdziemy już w co drugim sklepie w Polsce, a ich dostępność regularnie rośnie” – wskazuje Nikodem Pankowiak, analityk danych sprzedażowych z CMR.
Polacy na pierwszy posiłek dnia wybierają także kefiry, maślanki i jogurty. Z raportu „Najpopularniejsze marki FMCG w Polsce” z 2024 r. zrealizowanego przez Listonic ads wynika, że popularność jogurtów naturalnych, smakowych, pitnych oraz greckich w ciągu roku pozostaje stabilna. Stanowią bazę do przygotowania musli, granoli, są także dodatkiem do niektórych placków.
Na szczególną uwagę zasługują także polskie sery, które cieszą się uznaniem nie tylko wśród krajanów, ale także konsumentów na całym świecie. Warto zacząć od tego, że Polska jest piątym, największym producentem tego przysmaku w Unii Europejskiej. Z danych Eurostat wynika, że w 2023 r. w Polsce wyprodukowano 976 tys. ton sera. Więcej wytworzono tylko w Niemczech, Holandii, we Włoszech i Francji.
Poza tym, że w Polsce powstaje go dużo, to jest wyjątkowo smaczny. Świadczy o tym fakt, że jego różne, krajowe odmiany znalazły się w rankingu Taste Atlas, który od lat publikuje zestawienie najlepiej ocenianych produktów spożywczych na świecie. W ostatnim rankingu serów zwyciężył włoski Parmigiano Reggiano, co pewnie nikogo nie dziwi. Zaskoczyć może za to, który polski ser pojawił się najwyżej w zestawieniu. Była to redykołka, która znalazła się na 25. pozycji. To produkt wytwarzany wyłącznie na Podhalu z mleka owczego, podobnie jak oscypek. W zestawieniu znalazły się także bundz, gołka i wspomniany oscypek.
Nie wszyscy mają możliwość jeść na co dzień te przysmaki, dlatego przyjrzyjmy się, jak wyglądają zwyczajne wybory Polaków, przede wszystkim paczkowanych serów żółtych. Jak podaje CMR, od stycznia do października 2024 r. ich wartość sprzedaży w sklepach w Polsce zmalała o 5% w porównaniu do analogicznego okresu rok wcześniej. Największy spadek dotyczył dyskontów. Jednak obniżki te wynikają nie tylko z mniejszej liczby transakcji, ale także ze spadających cen.
Choć dyskonty generują największe udziały w wartości sprzedaży, to nie są kanałem z najniższymi średnimi cenami. Są nimi sklepy małoformatowe, w których koszt opakowania produktów z tej kategorii w badanym okresie wynosił 7,07 zł. Dla porównania – w dyskontach cena ta była wyższa o 70 gr, a w hipermarketach o blisko złotówkę.
„Różnice wynikają z faktu, iż w sklepach małoformatowych – z powodu ograniczonej powierzchni – sklepowa półka jest najwęższa i znajdują się na niej najbardziej podstawowe warianty produktów, podczas gdy w większych sklepach częściej znajdziemy także produkty premium” – wyjaśnia Nikodem Pankowiak z CMR.
Źródła białka
Źródłem białka o poranku są różnego rodzaju mięsa – wędliny czy plastry ryb, jaja i nabiał. Tu na szczególną uwagę zasługują jajka, które na miękko, twardo lub sadzone stanowią pożywny dodatek do śniadania. Przyrządza się z nich także omlety, jajecznice, naleśniki i różnego rodzaju placki. Jak widać, można ich użyć w wielu posiłkach i w wielu formach.
To co konsumenci mogli z pewnością odczuć w ostatnim czasie, to ich rosnące ceny – za jedno jajko w sklepach płaci się od 1 zł do 1,5 zł. Za wzrost ten odpowiada kilka czynników. Po pierwsze, jesienią 2024 r. pojawiła się ptasia grypa. To sprawiło, że liczba młodych kur wprowadzanych na rynek spadła. Drugą kwestią są rosnące koszty pasz dla zwierząt, które bezpośrednio przekładają się na wzrost cen produktu finalnego. Kolejnym czynnikiem są zmiany regulacji na poziomie unijnym. W listopadzie ubiegłego roku wprowadzono nowe przepisy dotyczące oznaczenia jajek. I choć samo prawo oceniane jest pozytywnie, to wiąże się z dodatkowymi kosztami dla producentów.
Kolejną śniadaniową kategorią, która stanowi źródło białka, są wędliny. Te paczkowane (m.in. szynki, kiełbasy, kabanosy i parówki) konsumenci znajdą w każdym supermarkecie oraz w 8 na 10 sklepów małoformatowych. W obu tych kanałach najszersza pozostaje półka z kabanosami. W 2023 r. dominowało trzech producentów – odpowiadali za niemal 3/4 wartości sprzedaży całej kategorii. „W sklepach małoformatowych byli to odpowiednio Animex (marki Morliny i Krakus) z udziałami w wartości sprzedaży na poziomie 35%, Tarczyński (26%) i Sokołów (12%). W przypadku supermarketów podium wygląda identycznie – Animex (29%), Tarczyński (23%) i Sokołów (13%), a za nimi plasują się produkty marek, które łącznie odpowiadały za 9% wartości sprzedaży paczkowanych wędlin w supermarketach” – wskazuje Nikodem Pankowiak z CMR.
Tłuszcze
Odpowiednio zbilansowane śniadanie nie obędzie się bez tłuszczu. Podobnie jak węglowodany, stanowi źródło energii, a poza tym ułatwia wchłanianie niektórych witamin i oczywiście jest nośnikiem smaku.
O poranku sporo osób sięga po masło, które stanowi element kanapek, a to w wersji klarowanej sprawdzi się do smażenia naleśników czy omletów. Ze względu na swoje właściwości, znajduje zastosowanie w niemal każdej kuchni i dlatego często pojawia się na listach zakupowych konsumentów, którzy robią zakupy, z pewnością zauważyli wciąż zmieniające się ceny tego produktu.
W raporcie UCE Research, Hiper-Com Poland i Grupy BLIX „Ceny i liczby promocji masła w 2024/2023” czytamy, że w ubiegłym roku ceny masła dynamicznie się zmieniały. „W 2024 roku masło w sklepach przeżywało prawdziwą »huśtawkę« cenową. Początek roku był naznaczony mocnymi spadkami (tj. od -14,3 do -4,4% rdr.). Natomiast później masło zaczęło mocno drożeć, tj. od sierpnia do grudnia (tj. średnio w granicach od 25,1% do nawet 37,5% rdr.)” – czytamy w analizie.
Z badania wynika również, że masło jest jednym z najczęściej poszukiwanych przez konsumentów produktem promocyjnym. W minionym roku promocje i akcje rabatowe ograniczyły sieci typu cash&carry, super- i hipermarkety. Z kolei dyskonty i sieci convenience zrobiły ich więcej niż rok wcześniej.
Warzywa i owoce w wielu odsłonach
To one powinny zajmować połowę talerza – zarówno podczas śniadania, jak i kolejnych posiłków w ciągu dnia. Takie są też zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia – należy jeść co najmniej 400 g owoców i warzyw dziennie w minimum 5 porcjach. Za taką uważa się średniej wielkości owoc lub warzywo, pół szklanki surówki lub szklankę soku. Zaleca się, aby porcji warzyw było więcej niż owoców.
Nie muszą to być jednak produkty w swojej normalnej formie. Na rynku dostępne są gotowe pasty warzywne, które doskonale sprawdzą się do kanapki na pierwszy posiłek dnia. Inną opcją są musy owocowo-warzywne, które będą stanowić smaczny element na zakończenie śniadania. Do tego oczywiście soki. Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków podaje przykłady ich dobroczynnego działania – przykładowo 1 szklanka soku z buraka pokrywa 100% dziennego zapotrzebowania na kwas foliowy.
Dietetycy zalecają sięganie po produkty sezonowe, ponieważ to one mają najwyższą zawartość substancji odżywczych. W lutym i marcu są to przede wszystkim jarmuż, pasternak i brukselka. Oczywiście uzupełnieniem mogą być warzywa i owoce mrożone, które stanowią wartościową alternatywę.
Aromatyczny dodatek
Wielu Polaków nie wyobraża sobie pierwszego posiłku dnia bez dodatku aromatycznej kawy. Parzy się ją na różne sposoby – najprostsza metoda to zalanie zmielonych ziaren gorącą wodą. Jednak w ostatnich latach coraz więcej osób zaczęło zagłębiać się w tajnikach parzenia i przestało zadowalać się taką wersją naparu. Dlatego wzrosło zainteresowanie ekspresami, kawiarkami czy tygielkami do przygotowania napoju w wersji tureckiej.
A ile Polacy piją kawy dziennie? Z danych Listonic ads wynika, że średnio 2,5 filiżanki, co przekłada się na 3,5 kg rocznie. Sięgają po nią z różnych powodów, ale przede wszystkim ze względu na jej właściwości pobudzające i smak. „Wiodącymi motywatorami stojącymi za sięganiem po filiżankę kawy są zastrzyk energii, o czym wspomina 56% polskich respondentów, przyjemność (53%) oraz smak (46%). Polscy konsumenci preferują słodszy smak kawy: 37% zgadza się ze stwierdzeniem »wolę kawy z kwaskowymi nutami smakowymi niż te bez«, zaś pozostali mają odmienne gusta” – zauważa Honorata Jarocka, Associate Director w Mintel.
Z list zakupowych Listonic ads wynika, że popyt na kawę rozpuszczalną utrzymuje się na podobnym poziomie przez cały rok. Z kolei w przypadku kaw ziarnistych widać inną dynamikę – skok jej popularności pojawia się w marcu. Kolejne, nieco mniejsze odnotowuje się w sierpniu i listopadzie.
W ostatnim czasie zmienia się cena kawy, która zaczyna rosnąć. „W 2023 roku średnia cena kawy wzrosła o ok. 18% w porównaniu do analogicznego okresu rok wcześniej. Jednocześnie, porównując te okresy, kawa zanotowała wzrost wartości sprzedaży, który wyniósł ponad 7% przy niemal dwucyfrowym spadku wolumenu sprzedaży” – zauważa Łukasz Macheta z CMR.
Wzrost cen kawy
Konsumenci w najbliższych miesiącach z pewnością jeszcze mocniej odczują zawirowania na globalnym rynku kaw. W grudniu 2024 r. na nowojorskiej giełdzie towarowej koszt arabiki, najpopularniejszej odmiany kawy, osiągnął poziom 7 700 dolarów za tonę. To najwyższa jej cena od niemal pięciu dekad. Jej największy producent i eksporter, Brazylia, zmaga się z trudnymi warunkami pogodowymi, które wpłynęły na obniżenie zbiorów.
Podobnie jest w przypadku robusty, którą używa się głównie w produkcji kaw instant. Jej cena za tonę w listopadzie ubiegłego roku była o ponad 70% wyższa niż w analogicznym okresie rok wcześniej. Odpowiada za to w dużej mierze sytuacja w Wietnamie, w którym trwała nieoczekiwanie długa susza, a później spadły intensywne deszcze.
Problemy z produkcją mogą utrzymać się nawet przez kilka lat. Do tego dochodzą wyższe koszty produkcji i transportu, które tylko dokładają swoje „trzy grosze” do podwyżek cen. A te coraz mocniej mogą odczuć konsumenci na całym świecie, w tym w Polsce.
Nie bez powodu śniadanie uważa się za najważniejszy posiłek dnia. Wystarczy spojrzeć na sklepowe półki zapełnione produktami, które o poranku nasycą, dadzą zastrzyk energii i dostarczą dobroczynnych składników. Oferta jest wyjątkowo szeroka – każdy zwolennik słodkiego lub wytrawnego śniadania znajdzie coś dla siebie.
Katarzyna Jurkitewicz
Redaktor
1 źródło: Raport „Narodowy Test Żywienia Polaków 2023”, Medonet we współpracy z agencją badawczą ARC Rynek i Opinia.
2 źródło: www.spzozmm.pl/dla-pacjenta/ciekawostki-dietetyczne/siegaj-po-roznorodne-produkty-spozywcze-znaczenie-i-zasady-urozmaiconej-diety/"www.spzozmm.pl/dla-pacjenta/ciekawostki-dietetyczne/siegaj-po-roznorodne-produkty-spozywcze-znaczenie-i-zasady-urozmaiconej-diety/, dostęp: 14.01.2025 r.
3 źródło: https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/sniadanie-dlaczego-to-najwazniejszy-posilek-dnia/"ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/sniadanie-dlaczego-to-najwazniejszy-posilek-dnia/, dostęp: 15.01.2025 r.
Zasady dobrego śniadania
Każdy dzień warto rozpocząć od smacznego posiłku, które nasyci i da energię na kolejne godziny. Oczywiście smak to kwestia indywidualna, a producenci zadbali o spełnienie oczekiwań konsumentów, oferując wyjątkowo szeroki wachlarz produktów śniadaniowych.
Poza tym należy pamiętać o jego odpowiednim zbilansowaniu. Po pierwsze, powinno stanowić od 25% do 30% energii całodziennej diety. Dla przeciętnej osoby, która spożywa ok. 2000 kcal dziennie, to 400-600 kcal.
Po drugie: jakość. Każde śniadanie należy odpowiednio komponować, aby znalazły się w nim pełnoziarniste produkty zbożowe, będące źródłem błonnika i węglowodanów złożonych, które zapewniają uczucie sytości i odpowiedni poziom glukozy we krwi. Na talerzu powinny pojawić się również produkty mleczne, białkowe, zdrowe tłuszcze i oczywiście duża ilość warzyw i owoców. O czym jeszcze należy pamiętać?
Różnorodność to podstawa
Komponując codzienne śniadania należy zadbać o ich różnorodność. Ważne, aby każdego dnia ten posiłek był nieco inny – bo jak zaznaczają dietetycy, nawet to, co jest zdrowe, nie powinno być spożywane non stop. Przykładowo, jedząc codziennie owsiankę zapewniamy organizmowi cenne składniki, ale pozbawiamy go innych, równie ważnych.
Zasada różnorodności polega na spożywaniu jak największej gamy produktów. Dzięki temu organizm otrzyma wszystkie potrzebne składniki odżywcze w odpowiednich ilościach. Jak wskazują eksperci, urozmaicenie posiłków chroni przed niedoborami i nadmiarami, a nawet zmniejsza ryzyko niektórych chorób przewlekłych2.
Dlatego w śniadaniowym jadłospisie powinny znajdować się produkty pochodzące ze wszystkich grup uwzględnionych w piramidzie żywienia – warzywa i owoce; produkty zbożowe; mleko i produkty mleczne; mięso, jaja i nasiona roślin strączkowych oraz tłuszcze w niewielkich ilościach. Wszystkie z nich zawierają inne składniki odżywcze, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania.
W Polsce na pierwszy posiłek dnia często przyrządza się owsianki lub jaglanki ze świeżymi owocami i orzechami, jajecznicę z dodatkiem świeżego pieczywa, naleśniki na słodko czy klasyczne kanapki. Choć opcji jest naprawdę wiele, krajanie niekoniecznie komponują urozmaicone posiłki. Z raportu „Narodowy Test Zdrowia Polaków” z 2023 r. wynika, że nieco ponad 20% badanych sięga po zbilansowane dania zgodne z piramidą żywienia. Taką dietę częściej deklarują mężczyźni (23%) niż kobiety (20%).
Czas ma znaczenie
Znaczenie ma także pora, o której spożywamy śniadanie. Zgodnie z zaleceniami powinno się je zjeść w ciągu 1-2 godzin od wstania z łóżka. A powodów, dla których warto rozpocząć dzień od zdrowego posiłku jest kilka.
Podczas snu metabolizm spowalnia. Przyspiesza go dopiero pierwszy posiłek, dlatego to tak ważne, aby zjeść go niedługo po przebudzeniu. Dzięki temu dostarczamy organizmowi energię i składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Jak czytamy na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej3, spożycie śniadania wpływa na lepszą koncentrację, zdolność uczenia, zapamiętywania i rozwój intelektualny.
Codzienne śniadanie może też zapobiec wielu chorobom. „Osoby, które codziennie spożywają śniadania mają o 16% mniejsze ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, o 18% zespołu metabolicznego, 19% cukrzycy typu 2 i o 20% otyłości w porównaniu do osób jedzących śniadanie wyłącznie 3 razy w tygodniu” – czytamy w analizie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej.
Naukowcy na całym świecie nieustannie sprawdzają, jak jedzenie śniadań wpływa na różne kwestie, takie jak długość życia, masę ciała czy ryzyko pewnych chorób. W Wielkiej Brytanii przeprowadzono badania dotyczące związku między jedzeniem śniadania a zwiększeniem masy ciała. Naukowcy poprosili grupę kobiet, aby przez 6 tygodni część z nich spożywała ten posiłek, a pozostałe miały go pominąć. Co prawda nie znaleziono korelacji między jedzeniem go, a odchudzaniem, jednak eksperci zauważyli, że osoby, które jadły w godzinach porannych, były o tej porze bardziej aktywne. Z kolei kobiety poszczące rano „nadrabiały” pominięte kalorie w ciągu dnia. Tak więc, jeśli chcemy produktywnie spędzić cały dzień i równomiernie rozłożyć przyjęte kalorie – warto rano zjeść pożywne śniadanie. Pozwoli to uniknąć podjadania i ułatwi utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi przez cały dzień.
Źródła węglowodanów
Wiadomo, co powinno znaleźć się na dobrze zbilansowanym śniadaniowym talerzu – pełnoziarniste produkty zbożowe, mleczne, źródła białka, zdrowe tłuszcze oraz duże ilości warzyw i owoców. Przyjrzyjmy się, co oferują producenci na pełnowartościowe śniadanie.
Zacznijmy od źródła węglowodanów, czyli produktów zbożowych. Na pierwszy posiłek dnia często wybiera się pieczywo – najlepsze będą wersje razowe czy graham. Jest podstawą kanapek, po które codziennie rano sięga zdecydowana większość Polaków. To szybki i prosty sposób na przygotowanie sycącego dania. Wystarczą dodatki w postaci sera, wędlin, past oraz warzyw – i gotowe.
Inną opcją będą płatki zbożowe: jaglane czy owsiane. Z dodatkiem mleka lub wody oraz orzechów i owoców tworzą sycące śniadania. Ich dużą zaletą jest to, że można je przygotować dzień wcześniej – zrobić tak zwaną nocną owsiankę/jaglankę i dzięki temu zaoszczędzić trochę czasu na przygotowanie posiłku rano.
Popularnym wyborem konsumentów są także płatki śniadaniowe, które najczęściej łączy się z mlekiem. Ich dużą zaletą jest różnorodność – klienci sklepów małoformatowych znajdą ok. 10 dostępnych wariantów. Jak podaje CMR, w pierwszej połowie 2023 r. największe udziały w wartości sprzedaży miało Nestlé, do którego należą marki, takie jak: Corn Flakes, Cini Minis, Nesquik i Lion. Polacy często wybierają także Mlekołaki od Maspex.
Choć mąka nie kojarzy się ze śniadaniem, to również jest częstym jej elementem. Używa się jej do przygotowania przede wszystkim śniadania w weekendy, kiedy każdy ma więcej czasu na przyrządzenie omletów, naleśników czy placków, w których składzie jest właśnie mąka. Według CMR najczęściej kupuje się ją w dyskontach, sklepy małoformatowe odpowiadają za 22% wartości sprzedaży kategorii.
Produkty mleczne
Powodów, dla których warto do śniadaniowego menu włączyć przetwory mleczne, jest naprawdę wiele. To cenne źródło białka, wapnia, witamin oraz bakterii probiotycznych, które pozytywnie wpływają na pracę jelit. Jedną z ulubionych śniadaniowych kategorii wśród Polaków jest mleko. Zawdzięcza to swojej wielofunkcyjności – sprawdzi się w owsiance i jaglance, z płatkami śniadaniowymi, jest też składnikiem ciasta naleśnikowego i różnego rodzaju placków.
W tym miejscu warto wspomnieć jeszcze o napojach roślinnych, które konsumenci coraz częściej wybierają zamiast tradycyjnego mleka. Sprawdzą się równie dobrze w przyrządzeniu śniadaniowych potraw co klasyczna wersja. O wzroście ich popularności świadczą dane Centrum Monitorowania Rynku. „Wartość sprzedaży roślinnych napojów w okresie styczeń-wrzesień 2023 r. we wszystkich sklepach w Polsce wzrosła o 36% względem analogicznego okresu rok wcześniej. O niemal tyle samo, bo o 33%, wzrósł wolumen sprzedaży tej kategorii. Napoje roślinne znajdziemy już w co drugim sklepie w Polsce, a ich dostępność regularnie rośnie” – wskazuje Nikodem Pankowiak, analityk danych sprzedażowych z CMR.
Polacy na pierwszy posiłek dnia wybierają także kefiry, maślanki i jogurty. Z raportu „Najpopularniejsze marki FMCG w Polsce” z 2024 r. zrealizowanego przez Listonic ads wynika, że popularność jogurtów naturalnych, smakowych, pitnych oraz greckich w ciągu roku pozostaje stabilna. Stanowią bazę do przygotowania musli, granoli, są także dodatkiem do niektórych placków.
Na szczególną uwagę zasługują także polskie sery, które cieszą się uznaniem nie tylko wśród krajanów, ale także konsumentów na całym świecie. Warto zacząć od tego, że Polska jest piątym, największym producentem tego przysmaku w Unii Europejskiej. Z danych Eurostat wynika, że w 2023 r. w Polsce wyprodukowano 976 tys. ton sera. Więcej wytworzono tylko w Niemczech, Holandii, we Włoszech i Francji.
Poza tym, że w Polsce powstaje go dużo, to jest wyjątkowo smaczny. Świadczy o tym fakt, że jego różne, krajowe odmiany znalazły się w rankingu Taste Atlas, który od lat publikuje zestawienie najlepiej ocenianych produktów spożywczych na świecie. W ostatnim rankingu serów zwyciężył włoski Parmigiano Reggiano, co pewnie nikogo nie dziwi. Zaskoczyć może za to, który polski ser pojawił się najwyżej w zestawieniu. Była to redykołka, która znalazła się na 25. pozycji. To produkt wytwarzany wyłącznie na Podhalu z mleka owczego, podobnie jak oscypek. W zestawieniu znalazły się także bundz, gołka i wspomniany oscypek.
Nie wszyscy mają możliwość jeść na co dzień te przysmaki, dlatego przyjrzyjmy się, jak wyglądają zwyczajne wybory Polaków, przede wszystkim paczkowanych serów żółtych. Jak podaje CMR, od stycznia do października 2024 r. ich wartość sprzedaży w sklepach w Polsce zmalała o 5% w porównaniu do analogicznego okresu rok wcześniej. Największy spadek dotyczył dyskontów. Jednak obniżki te wynikają nie tylko z mniejszej liczby transakcji, ale także ze spadających cen.
Choć dyskonty generują największe udziały w wartości sprzedaży, to nie są kanałem z najniższymi średnimi cenami. Są nimi sklepy małoformatowe, w których koszt opakowania produktów z tej kategorii w badanym okresie wynosił 7,07 zł. Dla porównania – w dyskontach cena ta była wyższa o 70 gr, a w hipermarketach o blisko złotówkę.
„Różnice wynikają z faktu, iż w sklepach małoformatowych – z powodu ograniczonej powierzchni – sklepowa półka jest najwęższa i znajdują się na niej najbardziej podstawowe warianty produktów, podczas gdy w większych sklepach częściej znajdziemy także produkty premium” – wyjaśnia Nikodem Pankowiak z CMR.
Źródła białka
Źródłem białka o poranku są różnego rodzaju mięsa – wędliny czy plastry ryb, jaja i nabiał. Tu na szczególną uwagę zasługują jajka, które na miękko, twardo lub sadzone stanowią pożywny dodatek do śniadania. Przyrządza się z nich także omlety, jajecznice, naleśniki i różnego rodzaju placki. Jak widać, można ich użyć w wielu posiłkach i w wielu formach.
To co konsumenci mogli z pewnością odczuć w ostatnim czasie, to ich rosnące ceny – za jedno jajko w sklepach płaci się od 1 zł do 1,5 zł. Za wzrost ten odpowiada kilka czynników. Po pierwsze, jesienią 2024 r. pojawiła się ptasia grypa. To sprawiło, że liczba młodych kur wprowadzanych na rynek spadła. Drugą kwestią są rosnące koszty pasz dla zwierząt, które bezpośrednio przekładają się na wzrost cen produktu finalnego. Kolejnym czynnikiem są zmiany regulacji na poziomie unijnym. W listopadzie ubiegłego roku wprowadzono nowe przepisy dotyczące oznaczenia jajek. I choć samo prawo oceniane jest pozytywnie, to wiąże się z dodatkowymi kosztami dla producentów.
Kolejną śniadaniową kategorią, która stanowi źródło białka, są wędliny. Te paczkowane (m.in. szynki, kiełbasy, kabanosy i parówki) konsumenci znajdą w każdym supermarkecie oraz w 8 na 10 sklepów małoformatowych. W obu tych kanałach najszersza pozostaje półka z kabanosami. W 2023 r. dominowało trzech producentów – odpowiadali za niemal 3/4 wartości sprzedaży całej kategorii. „W sklepach małoformatowych byli to odpowiednio Animex (marki Morliny i Krakus) z udziałami w wartości sprzedaży na poziomie 35%, Tarczyński (26%) i Sokołów (12%). W przypadku supermarketów podium wygląda identycznie – Animex (29%), Tarczyński (23%) i Sokołów (13%), a za nimi plasują się produkty marek, które łącznie odpowiadały za 9% wartości sprzedaży paczkowanych wędlin w supermarketach” – wskazuje Nikodem Pankowiak z CMR.
Tłuszcze
Odpowiednio zbilansowane śniadanie nie obędzie się bez tłuszczu. Podobnie jak węglowodany, stanowi źródło energii, a poza tym ułatwia wchłanianie niektórych witamin i oczywiście jest nośnikiem smaku.
O poranku sporo osób sięga po masło, które stanowi element kanapek, a to w wersji klarowanej sprawdzi się do smażenia naleśników czy omletów. Ze względu na swoje właściwości, znajduje zastosowanie w niemal każdej kuchni i dlatego często pojawia się na listach zakupowych konsumentów, którzy robią zakupy, z pewnością zauważyli wciąż zmieniające się ceny tego produktu.
W raporcie UCE Research, Hiper-Com Poland i Grupy BLIX „Ceny i liczby promocji masła w 2024/2023” czytamy, że w ubiegłym roku ceny masła dynamicznie się zmieniały. „W 2024 roku masło w sklepach przeżywało prawdziwą »huśtawkę« cenową. Początek roku był naznaczony mocnymi spadkami (tj. od -14,3 do -4,4% rdr.). Natomiast później masło zaczęło mocno drożeć, tj. od sierpnia do grudnia (tj. średnio w granicach od 25,1% do nawet 37,5% rdr.)” – czytamy w analizie.
Z badania wynika również, że masło jest jednym z najczęściej poszukiwanych przez konsumentów produktem promocyjnym. W minionym roku promocje i akcje rabatowe ograniczyły sieci typu cash&carry, super- i hipermarkety. Z kolei dyskonty i sieci convenience zrobiły ich więcej niż rok wcześniej.
Warzywa i owoce w wielu odsłonach
To one powinny zajmować połowę talerza – zarówno podczas śniadania, jak i kolejnych posiłków w ciągu dnia. Takie są też zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia – należy jeść co najmniej 400 g owoców i warzyw dziennie w minimum 5 porcjach. Za taką uważa się średniej wielkości owoc lub warzywo, pół szklanki surówki lub szklankę soku. Zaleca się, aby porcji warzyw było więcej niż owoców.
Nie muszą to być jednak produkty w swojej normalnej formie. Na rynku dostępne są gotowe pasty warzywne, które doskonale sprawdzą się do kanapki na pierwszy posiłek dnia. Inną opcją są musy owocowo-warzywne, które będą stanowić smaczny element na zakończenie śniadania. Do tego oczywiście soki. Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków podaje przykłady ich dobroczynnego działania – przykładowo 1 szklanka soku z buraka pokrywa 100% dziennego zapotrzebowania na kwas foliowy.
Dietetycy zalecają sięganie po produkty sezonowe, ponieważ to one mają najwyższą zawartość substancji odżywczych. W lutym i marcu są to przede wszystkim jarmuż, pasternak i brukselka. Oczywiście uzupełnieniem mogą być warzywa i owoce mrożone, które stanowią wartościową alternatywę.
Aromatyczny dodatek
Wielu Polaków nie wyobraża sobie pierwszego posiłku dnia bez dodatku aromatycznej kawy. Parzy się ją na różne sposoby – najprostsza metoda to zalanie zmielonych ziaren gorącą wodą. Jednak w ostatnich latach coraz więcej osób zaczęło zagłębiać się w tajnikach parzenia i przestało zadowalać się taką wersją naparu. Dlatego wzrosło zainteresowanie ekspresami, kawiarkami czy tygielkami do przygotowania napoju w wersji tureckiej.
A ile Polacy piją kawy dziennie? Z danych Listonic ads wynika, że średnio 2,5 filiżanki, co przekłada się na 3,5 kg rocznie. Sięgają po nią z różnych powodów, ale przede wszystkim ze względu na jej właściwości pobudzające i smak. „Wiodącymi motywatorami stojącymi za sięganiem po filiżankę kawy są zastrzyk energii, o czym wspomina 56% polskich respondentów, przyjemność (53%) oraz smak (46%). Polscy konsumenci preferują słodszy smak kawy: 37% zgadza się ze stwierdzeniem »wolę kawy z kwaskowymi nutami smakowymi niż te bez«, zaś pozostali mają odmienne gusta” – zauważa Honorata Jarocka, Associate Director w Mintel.
Z list zakupowych Listonic ads wynika, że popyt na kawę rozpuszczalną utrzymuje się na podobnym poziomie przez cały rok. Z kolei w przypadku kaw ziarnistych widać inną dynamikę – skok jej popularności pojawia się w marcu. Kolejne, nieco mniejsze odnotowuje się w sierpniu i listopadzie.
W ostatnim czasie zmienia się cena kawy, która zaczyna rosnąć. „W 2023 roku średnia cena kawy wzrosła o ok. 18% w porównaniu do analogicznego okresu rok wcześniej. Jednocześnie, porównując te okresy, kawa zanotowała wzrost wartości sprzedaży, który wyniósł ponad 7% przy niemal dwucyfrowym spadku wolumenu sprzedaży” – zauważa Łukasz Macheta z CMR.
Wzrost cen kawy
Konsumenci w najbliższych miesiącach z pewnością jeszcze mocniej odczują zawirowania na globalnym rynku kaw. W grudniu 2024 r. na nowojorskiej giełdzie towarowej koszt arabiki, najpopularniejszej odmiany kawy, osiągnął poziom 7 700 dolarów za tonę. To najwyższa jej cena od niemal pięciu dekad. Jej największy producent i eksporter, Brazylia, zmaga się z trudnymi warunkami pogodowymi, które wpłynęły na obniżenie zbiorów.
Podobnie jest w przypadku robusty, którą używa się głównie w produkcji kaw instant. Jej cena za tonę w listopadzie ubiegłego roku była o ponad 70% wyższa niż w analogicznym okresie rok wcześniej. Odpowiada za to w dużej mierze sytuacja w Wietnamie, w którym trwała nieoczekiwanie długa susza, a później spadły intensywne deszcze.
Problemy z produkcją mogą utrzymać się nawet przez kilka lat. Do tego dochodzą wyższe koszty produkcji i transportu, które tylko dokładają swoje „trzy grosze” do podwyżek cen. A te coraz mocniej mogą odczuć konsumenci na całym świecie, w tym w Polsce.
Nie bez powodu śniadanie uważa się za najważniejszy posiłek dnia. Wystarczy spojrzeć na sklepowe półki zapełnione produktami, które o poranku nasycą, dadzą zastrzyk energii i dostarczą dobroczynnych składników. Oferta jest wyjątkowo szeroka – każdy zwolennik słodkiego lub wytrawnego śniadania znajdzie coś dla siebie.
Katarzyna Jurkitewicz
Redaktor
1 źródło: Raport „Narodowy Test Żywienia Polaków 2023”, Medonet we współpracy z agencją badawczą ARC Rynek i Opinia.
2 źródło: www.spzozmm.pl/dla-pacjenta/ciekawostki-dietetyczne/siegaj-po-roznorodne-produkty-spozywcze-znaczenie-i-zasady-urozmaiconej-diety/"www.spzozmm.pl/dla-pacjenta/ciekawostki-dietetyczne/siegaj-po-roznorodne-produkty-spozywcze-znaczenie-i-zasady-urozmaiconej-diety/, dostęp: 14.01.2025 r.
3 źródło: https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/sniadanie-dlaczego-to-najwazniejszy-posilek-dnia/"ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/sniadanie-dlaczego-to-najwazniejszy-posilek-dnia/, dostęp: 15.01.2025 r.
