Zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska odpadami opakowaniowymi, zwiększenie recyklingu i poziomu selektywnej zbiórki tych odpadów oraz kształtowanie pozytywnych nawyków związanych z ich segregacją to główne korzyści wynikające z systemu kaucyjnego, który już wkrótce zacznie obowiązywać na polskim rynku. Wszystko to będzie możliwe dzięki zbiórkom w sklepach i automatom kaucyjnym.
Założenia systemu kaucyjnego
System kaucyjny to mechanizm promujący recykling i ponowne wykorzystanie opakowań. Jak wskazuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska, będą go tworzyć przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu napoje w opakowaniach objętych systemem oraz sklepy, w których takie produkty są oferowane. Systemem objęte będą opakowania na napoje jednokrotnego użytku: butelki PET o pojemności do 3 litrów, puszki metalowe o pojemności do 1 litra oraz butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra. Na tych opakowaniach muszą zostać umieszczone oznakowania informujące o objęciu systemem kaucyjnym i określające wysokość kaucji. Zgodnie z rozporządzeniem wyniesie ona 50 gr dla butelek PET i puszek oraz 1 zł dla butelek szklanych.
„W praktyce system ten polega na pobieraniu kaucji (dodatkowej opłaty) przy zakupie produktów pakowanych w opakowania zwrotne (oznaczonych znakiem kaucji), takich jak butelki szklane do 1,5 litra, butelki PET do 3 litrów oraz puszki metalowe do 1 litra. Po opróżnieniu zawartości konsument może zwrócić puste, niezniszczone opakowanie w punktach zbiórki (zwykle znajdujących się w sklepach) i odzyskać zapłaconą kaucję w formie rabatu na zakupy lub w gotówce” – informuje Jakub Ogórek, Prezes Zarządu PSK S.A.
System kaucyjny, który zacznie obowiązywać w Polsce od października, ma charakter powszechny. Jak wyjaśnia Jakub Ogórek, konsumenci będą mogli zwrócić opakowanie bez konieczności okazania paragonu w punktach handlowych o powierzchni powyżej 200 mkw., a także w mniejszych sklepach, które dobrowolnie przystąpią do systemu.
Co system kaucyjny oznacza dla producentów?
Producenci wprowadzający napoje na rynek w opakowaniach objętych ustawą mogą, ale nie muszą, przystąpić do systemu kaucyjnego. Jeśli jednak się na to nie zdecydują, będą zobowiązani do uiszczenia 100% opłaty produktowej.
„Producenci samodzielnie podejmują decyzję o dacie przystąpienia do systemu oraz wyborze operatora systemu kaucyjnego, z którym będą współpracować. W przypadku braku przystąpienia do systemu lub niewywiązywania się z obowiązkowych poziomów zbiórki opakowań (77% w latach 2025–2028 i 90% od 2029 roku), producenci będą zobowiązani do uiszczenia opłaty produktowej” – mówi Jakub Ogórek.
Operator systemu kaucyjnego to firma odpowiadająca za kompleksowe zarządzanie procesem zbierania, przetwarzania i zwrotu kaucji za opakowania objęte systemem. „W praktyce oznacza to konieczność sprawnego przetwarzania ogromnej liczby danych i transakcji oraz organizację fizycznego procesu zbiórki, transportu, sortowania, a następnie ponownego wykorzystania lub przetwarzania odpadów opakowaniowych” – wyjaśnia Jakub Ogórek.
Na rynku będzie działało kilku operatorów zajmujących się organizacją i zarządzaniem systemami oraz reprezentowaniem producentów napojów w zakresie opakowań objętych systemem kaucyjnym. Polski System Kaucyjny (PSK S.A.) jest jednym z operatorów systemu, a firma jest obecnie w fazie jego rozwoju na terenie całego kraju.
Producenci będą musieli dostosować opakowania do nowych zasad. Jak przyznaje Jakub Ogórek, po uruchomieniu systemu kaucyjnego i przystąpieniu do niego producentów konieczne będzie dodanie znaku kaucji oraz zmiana kodu EAN na opakowaniach, zgodnie z wytycznymi operatorów systemów kaucyjnych.
Obowiązki punktów handlowych w ramach systemu kaucyjnego
Sklepy również mają swoje obowiązki w nowym systemie. „Punkty handlowe o powierzchni powyżej 200 mkw. będą zobowiązane do zorganizowania punktów zbiórki i podpisania umów z operatorami. Zbiórka może być realizowana za pomocą automatycznych maszyn zwanych butelkomatami lub manualnie przez pracowników sklepów. Po zebraniu opakowań plastikowych i metalowych będą one przekazywane do dalszego przetwarzania. W przypadku szklanych butelek wielokrotnego użytku system będzie kontynuował zbiórkę manualną (zapoczątkowaną w systemach dobrowolnych), aby zapobiec uszkodzeniom i zapewnić bezpieczeństwo w procesie ponownego napełniania” – wyjaśnia Jakub Ogórek.
Placówki będą musiały przygotować odpowiednie miejsce do przechowywania zebranych opakowań do czasu ich transportu do punktów przeładunku lub przetwarzania. „Z tytułu prowadzenia punktów zbiórki sklepy będą otrzymywały stosowne wynagrodzenie” – podkreśla Jakub Ogórek.
Technologia wspierająca system
Sieci handlowe już teraz wprowadzają i testują urządzenia ułatwiające recykling. „Zbieramy oferty na tzw. butelkomaty do zbierania opakowań, negocjujemy warunki zakupu urządzeń niezbędnych do wdrożenia procesu. Ponadto prowadzimy rozmowy z operatorami systemu kaucyjnego w zakresie wypracowania warunków finansowych, na jakich sklep będzie obsługiwany i będzie uzyskiwał środki (handling fee) na zakup automatów, koszty obsługi, energię elektryczną itp. Równolegle prowadzimy rozmowy z firmami dysponującymi automatami do zbiórki opakowań, ustalając zasady korzystania z ich oferty, np. w formie leasingu, wynajmu lub zakupu. Po skompletowaniu pełnej oferty dostępnej na polskim rynku przystąpimy do testów wybranych butelkomatów w kilku sklepach sieci” – mówi Marian Zych, Prezes sieci Livio.
Przygotowania trwają także w sklepach należących do Eurocashu. Jak przyznaje Joanna Szubielska, liderka projektu systemu kaucyjnego w Grupie, system kaucyjny to wyzwanie, ale i szansa na nowoczesny, odpowiedzialny handel. „W Eurocash pomagamy sklepom zrzeszonym w ramach sieci przejść przez te zmiany krok po kroku. W ramach kilkumiesięcznych testów weryfikowaliśmy zarówno maszyny RVM od najlepszych dostawców dla sklepów chcących zautomatyzować proces odbioru opakowań, jak i efektywność zbiórki manualnej oraz możliwości jej integracji z automatami. Testy prowadzono w wybranych sklepach sieci – Delikatesach Centrum, Dużym Benie oraz w sieci partnerskiej Moje Sklepy (ABC, Groszek i Eurosklep). Łącznie uruchomiono ok. 50 punktów zbiórki opakowań kaucyjnych” – przyznaje Joanna Szubielska.
W ramach testów prowadzonych przez Eurocash okazało się, że urządzenia skutecznie spełniają swoją rolę w systemie kaucyjnym. „W fazie testowej przyjmowane były opakowania po napojach – butelki PET o pojemności do 3 litrów oraz puszki o pojemności do 1 litra. Konsumenci najchętniej zwracali opakowania do butelkomatów – stanowiły one około 86% wszystkich zwróconych opakowań. Zbiórka ręczna, czyli zwrot do sklepu, polegała na tym, że sprzedawca skanował opakowanie i umieszczał je w specjalnym pojemniku, przekazując kupon klientowi do wykorzystania podczas kolejnych zakupów lub rejestrował przyjęcie opakowania na formularzu, a następnie wydawał kupon. Na podstawie wyników testów Grupa Eurocash przedstawi rekomendacje sklepom opartym na modelu franczyzowym Grupy, a ich właściciele sami zdecydują, w jaki sposób realizować odbiór opakowań kaucyjnych. Jeśli wybiorą butelkomat, zakup urządzenia dopasowanego do formatu sklepu będzie leżał po stronie franczyzobiorcy” – mówi Joanna Szubielska z Grupy Eurocash.
Z kolei sieć Żabka już od lat aktywnie angażuje klientów w zbiórkę opakowań nadających się do ponownego użycia lub recyklingu. Jak informuje Biuro Prasowe Żabka, obecnie na terenie wybranych sklepów lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie działa 72 w pełni automatyczne maszyny do selektywnej zbiórki opakowań.
„Jednak na tym nie poprzestajemy – obecnie prowadzimy programy pilotażowe m.in. we Wrocławiu, Katowicach i Tychach, gdzie działa ponad 200 półautomatycznych urządzeń do zwrotu butelek. W sklepach Żabka, w których takie automaty nie zostały zainstalowane, klienci mogą oddawać opakowania bezpośrednio sprzedawcom” – informuje Biuro Prasowe Żabka Polska.
Wśród technologicznych rozwiązań wspierających system znajdują się nowoczesne automaty do zbierania, segregacji i kompaktowania jednorazowych opakowań po napojach.
TOMRA Collection oferuje recyklomaty dostosowane do różnych wielkości placówek handlowych. Umożliwiają one m.in. jednoczesny zwrot ponad 100 puszek i butelek plastikowych, co sprawia, że recykling staje się szybki i wygodny.
Butelkomaty i inne urządzenia do recyklingu już niedługo staną się nieodłącznym elementem wielu sklepów spożywczych. To właściwy moment, aby przyjrzeć się ofercie producentów wyposażenia i wybrać rozwiązanie dopasowane do własnej placówki handlowej.
Monika Książek
Zastępca Redaktora Naczelnego
Fot: Pixabay
Założenia systemu kaucyjnego
System kaucyjny to mechanizm promujący recykling i ponowne wykorzystanie opakowań. Jak wskazuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska, będą go tworzyć przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu napoje w opakowaniach objętych systemem oraz sklepy, w których takie produkty są oferowane. Systemem objęte będą opakowania na napoje jednokrotnego użytku: butelki PET o pojemności do 3 litrów, puszki metalowe o pojemności do 1 litra oraz butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra. Na tych opakowaniach muszą zostać umieszczone oznakowania informujące o objęciu systemem kaucyjnym i określające wysokość kaucji. Zgodnie z rozporządzeniem wyniesie ona 50 gr dla butelek PET i puszek oraz 1 zł dla butelek szklanych.
„W praktyce system ten polega na pobieraniu kaucji (dodatkowej opłaty) przy zakupie produktów pakowanych w opakowania zwrotne (oznaczonych znakiem kaucji), takich jak butelki szklane do 1,5 litra, butelki PET do 3 litrów oraz puszki metalowe do 1 litra. Po opróżnieniu zawartości konsument może zwrócić puste, niezniszczone opakowanie w punktach zbiórki (zwykle znajdujących się w sklepach) i odzyskać zapłaconą kaucję w formie rabatu na zakupy lub w gotówce” – informuje Jakub Ogórek, Prezes Zarządu PSK S.A.
System kaucyjny, który zacznie obowiązywać w Polsce od października, ma charakter powszechny. Jak wyjaśnia Jakub Ogórek, konsumenci będą mogli zwrócić opakowanie bez konieczności okazania paragonu w punktach handlowych o powierzchni powyżej 200 mkw., a także w mniejszych sklepach, które dobrowolnie przystąpią do systemu.
Co system kaucyjny oznacza dla producentów?
Producenci wprowadzający napoje na rynek w opakowaniach objętych ustawą mogą, ale nie muszą, przystąpić do systemu kaucyjnego. Jeśli jednak się na to nie zdecydują, będą zobowiązani do uiszczenia 100% opłaty produktowej.
„Producenci samodzielnie podejmują decyzję o dacie przystąpienia do systemu oraz wyborze operatora systemu kaucyjnego, z którym będą współpracować. W przypadku braku przystąpienia do systemu lub niewywiązywania się z obowiązkowych poziomów zbiórki opakowań (77% w latach 2025–2028 i 90% od 2029 roku), producenci będą zobowiązani do uiszczenia opłaty produktowej” – mówi Jakub Ogórek.
Operator systemu kaucyjnego to firma odpowiadająca za kompleksowe zarządzanie procesem zbierania, przetwarzania i zwrotu kaucji za opakowania objęte systemem. „W praktyce oznacza to konieczność sprawnego przetwarzania ogromnej liczby danych i transakcji oraz organizację fizycznego procesu zbiórki, transportu, sortowania, a następnie ponownego wykorzystania lub przetwarzania odpadów opakowaniowych” – wyjaśnia Jakub Ogórek.
Na rynku będzie działało kilku operatorów zajmujących się organizacją i zarządzaniem systemami oraz reprezentowaniem producentów napojów w zakresie opakowań objętych systemem kaucyjnym. Polski System Kaucyjny (PSK S.A.) jest jednym z operatorów systemu, a firma jest obecnie w fazie jego rozwoju na terenie całego kraju.
Producenci będą musieli dostosować opakowania do nowych zasad. Jak przyznaje Jakub Ogórek, po uruchomieniu systemu kaucyjnego i przystąpieniu do niego producentów konieczne będzie dodanie znaku kaucji oraz zmiana kodu EAN na opakowaniach, zgodnie z wytycznymi operatorów systemów kaucyjnych.
Obowiązki punktów handlowych w ramach systemu kaucyjnego
Sklepy również mają swoje obowiązki w nowym systemie. „Punkty handlowe o powierzchni powyżej 200 mkw. będą zobowiązane do zorganizowania punktów zbiórki i podpisania umów z operatorami. Zbiórka może być realizowana za pomocą automatycznych maszyn zwanych butelkomatami lub manualnie przez pracowników sklepów. Po zebraniu opakowań plastikowych i metalowych będą one przekazywane do dalszego przetwarzania. W przypadku szklanych butelek wielokrotnego użytku system będzie kontynuował zbiórkę manualną (zapoczątkowaną w systemach dobrowolnych), aby zapobiec uszkodzeniom i zapewnić bezpieczeństwo w procesie ponownego napełniania” – wyjaśnia Jakub Ogórek.
Placówki będą musiały przygotować odpowiednie miejsce do przechowywania zebranych opakowań do czasu ich transportu do punktów przeładunku lub przetwarzania. „Z tytułu prowadzenia punktów zbiórki sklepy będą otrzymywały stosowne wynagrodzenie” – podkreśla Jakub Ogórek.
Technologia wspierająca system
Sieci handlowe już teraz wprowadzają i testują urządzenia ułatwiające recykling. „Zbieramy oferty na tzw. butelkomaty do zbierania opakowań, negocjujemy warunki zakupu urządzeń niezbędnych do wdrożenia procesu. Ponadto prowadzimy rozmowy z operatorami systemu kaucyjnego w zakresie wypracowania warunków finansowych, na jakich sklep będzie obsługiwany i będzie uzyskiwał środki (handling fee) na zakup automatów, koszty obsługi, energię elektryczną itp. Równolegle prowadzimy rozmowy z firmami dysponującymi automatami do zbiórki opakowań, ustalając zasady korzystania z ich oferty, np. w formie leasingu, wynajmu lub zakupu. Po skompletowaniu pełnej oferty dostępnej na polskim rynku przystąpimy do testów wybranych butelkomatów w kilku sklepach sieci” – mówi Marian Zych, Prezes sieci Livio.
Przygotowania trwają także w sklepach należących do Eurocashu. Jak przyznaje Joanna Szubielska, liderka projektu systemu kaucyjnego w Grupie, system kaucyjny to wyzwanie, ale i szansa na nowoczesny, odpowiedzialny handel. „W Eurocash pomagamy sklepom zrzeszonym w ramach sieci przejść przez te zmiany krok po kroku. W ramach kilkumiesięcznych testów weryfikowaliśmy zarówno maszyny RVM od najlepszych dostawców dla sklepów chcących zautomatyzować proces odbioru opakowań, jak i efektywność zbiórki manualnej oraz możliwości jej integracji z automatami. Testy prowadzono w wybranych sklepach sieci – Delikatesach Centrum, Dużym Benie oraz w sieci partnerskiej Moje Sklepy (ABC, Groszek i Eurosklep). Łącznie uruchomiono ok. 50 punktów zbiórki opakowań kaucyjnych” – przyznaje Joanna Szubielska.
W ramach testów prowadzonych przez Eurocash okazało się, że urządzenia skutecznie spełniają swoją rolę w systemie kaucyjnym. „W fazie testowej przyjmowane były opakowania po napojach – butelki PET o pojemności do 3 litrów oraz puszki o pojemności do 1 litra. Konsumenci najchętniej zwracali opakowania do butelkomatów – stanowiły one około 86% wszystkich zwróconych opakowań. Zbiórka ręczna, czyli zwrot do sklepu, polegała na tym, że sprzedawca skanował opakowanie i umieszczał je w specjalnym pojemniku, przekazując kupon klientowi do wykorzystania podczas kolejnych zakupów lub rejestrował przyjęcie opakowania na formularzu, a następnie wydawał kupon. Na podstawie wyników testów Grupa Eurocash przedstawi rekomendacje sklepom opartym na modelu franczyzowym Grupy, a ich właściciele sami zdecydują, w jaki sposób realizować odbiór opakowań kaucyjnych. Jeśli wybiorą butelkomat, zakup urządzenia dopasowanego do formatu sklepu będzie leżał po stronie franczyzobiorcy” – mówi Joanna Szubielska z Grupy Eurocash.
Z kolei sieć Żabka już od lat aktywnie angażuje klientów w zbiórkę opakowań nadających się do ponownego użycia lub recyklingu. Jak informuje Biuro Prasowe Żabka, obecnie na terenie wybranych sklepów lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie działa 72 w pełni automatyczne maszyny do selektywnej zbiórki opakowań.
„Jednak na tym nie poprzestajemy – obecnie prowadzimy programy pilotażowe m.in. we Wrocławiu, Katowicach i Tychach, gdzie działa ponad 200 półautomatycznych urządzeń do zwrotu butelek. W sklepach Żabka, w których takie automaty nie zostały zainstalowane, klienci mogą oddawać opakowania bezpośrednio sprzedawcom” – informuje Biuro Prasowe Żabka Polska.
Wśród technologicznych rozwiązań wspierających system znajdują się nowoczesne automaty do zbierania, segregacji i kompaktowania jednorazowych opakowań po napojach.
TOMRA Collection oferuje recyklomaty dostosowane do różnych wielkości placówek handlowych. Umożliwiają one m.in. jednoczesny zwrot ponad 100 puszek i butelek plastikowych, co sprawia, że recykling staje się szybki i wygodny.
Butelkomaty i inne urządzenia do recyklingu już niedługo staną się nieodłącznym elementem wielu sklepów spożywczych. To właściwy moment, aby przyjrzeć się ofercie producentów wyposażenia i wybrać rozwiązanie dopasowane do własnej placówki handlowej.
Monika Książek
Zastępca Redaktora Naczelnego
Fot: Pixabay
