Święta Bożego Narodzenia to przede wszystkim wytrawne smaki – różne rodzaje mięs, sosy oraz aromatyczne dodatki. Z badań wynika, że to właśnie wigilijne potrawy stanowią dla Polaków najważniejszą tradycję, stojącą na równi ze zwyczajem dzielenia się opłatkiem[1].
Okres przedświąteczny to kluczowy moment dla rynku FMCG, w którym wyraźnie rośnie popyt na produkty związane z tradycyjną kuchnią – zarówno świeże surowce, jak i półprodukty. Producenci i sieci handlowe intensyfikują działania promocyjne, oferując szeroki asortyment ryb, mięs oraz gotowych dań i sosów, dostosowanych do preferencji konsumentów.
Smak świąt
Karp, śledzie i inne ryby to nieodłączny element wigilijnego stołu. Z badania przeprowadzonego przez agencję Danae Sp. z o.o. dla Organizacji Producentów Polski Karp wynika, że większość osób przygotowuje te specjały samodzielnie (81%), choć nie brakuje również konsumentów, którzy chętnie sięgają po gotowe propozycje dostępne w ofercie handlowej. Tylko 2% organizujących wigilijną kolację zadeklarowało brak rybnych dań na stole.
Dla 64% badanych karp stanowi podstawowy element świątecznego menu. Najczęściej wybierane są tradycyjne formy smażone – filety lub dzwonka – które dla wielu rodzin stanowią obowiązkowy punkt kolacji wigilijnej.
Konsumenci najczęściej kupują karpia w sklepach rybnych (29%), ale również w dyskontach (27%), supermarketach (18%) oraz hipermarketach (14%). Większe formaty zyskują tym, że podczas jednych zakupów, oprócz ryby, można nabyć także inne niezbędne do przygotowania świąt produkty. Z drugiej strony tradycyjne formy sprzedaży – ryneczki, bazary – przyciągają 21% konsumentów, co wskazuje na utrzymujące się zainteresowanie produktami lokalnymi i świeżymi.
Choć karp wciąż pozostaje liderem wśród ryb wigilijnych, zauważalnie zmieniają się sposoby jego przygotowania i serwowania. Coraz więcej konsumentów wybiera gotowe rozwiązania – pakowane płaty czy filety – które znacząco skracają czas przygotowań i odpowiadają na potrzebę wygody. Tego rodzaju produkty cieszą się szczególnym zainteresowaniem wśród młodszych odbiorców oraz mieszkańców dużych miast, gdzie szybkie tempo życia ogranicza możliwość samodzielnego, czasochłonnego gotowania. Gotowe formy karpia pozwalają jednocześnie pielęgnować świąteczną tradycję – ryba nadal trafia na wigilijny stół, choć w wersji dostosowanej do realiów współczesnego stylu życia.
Karp nie jest jednak jedyną rybą pojawiającą się podczas świąt. Polacy chętnie sięgają także po inne gatunki – śledzia (48%), dorsza (33%), łososia (28%) czy pstrąga (18%) – serwowane zarówno w klasycznych odsłonach, jak i w nowoczesnych interpretacjach kulinarnych. Rzadziej wybierane są sandacz (7%) oraz inne ryby słodkowodne i morskie (po 4%).
Tak szeroka paleta gatunków i form przygotowania odzwierciedla rosnącą otwartość konsumentów na nowe smaki oraz ich coraz większą świadomość w zakresie produktów rybnych. Dla wielu rodzin ryba pozostaje jednak nie tylko kulinarnym wyborem, lecz także elementem o symbolicznym znaczeniu – potwierdzającym przywiązanie do wartości i tradycji związanych z Wigilią.
Mięsa na polskich stołach
Choć święta kojarzą się przede wszystkim z rybami, na stołach Polaków w tym okresie często pojawiają się także inne rodzaje mięs – drób, wieprzowina oraz wołowina.
Z badania „Preferencje i opinie dotyczące konsumpcji mięsa wśród Polaków”, zrealizowanego w 2024 r. przez SW Research na zlecenie Związku Polskie Mięso, wynika, że najczęściej spożywanym rodzajem mięsa jest drób, po który sięga 91% respondentów. Wieprzowinę wybiera 78%, a wołowinę – 63% ankietowanych. Mniejszym zainteresowaniem cieszą się cielęcina, baranina, jagnięcina oraz dziczyzna. W okresie bożonarodzeniowym konsumenci mogą jednak częściej sięgać po mniej typowe rodzaje mięsa, co wynika z uroczystego charakteru świątecznych posiłków.
Wśród wyrobów drobiowych najczęściej wybierane są szynka i parówki, natomiast rzadziej konsumenci sięgają po kiełbasę drobiową i konserwy. W przypadku wieprzowiny największą popularnością cieszą się szynka i kiełbasa, podczas gdy mięso mielone i polędwica wybierane są z mniejszą częstotliwością. Najrzadziej wskazywanym produktem jest salceson.
Mięso mielone to najchętniej wybierany wyrób wołowy, głównie ze względu na jego zastosowanie w przygotowywaniu tatara – dania, które również w okresie świąt pojawia się na wielu polskich stołach, obok talerza wędlin i deski serów.
Sery na świątecznym stole
Świąteczne popołudnia Polacy często spędzają wspólnie przy stole, rozmawiając i dzieląc się przekąskami. Wówczas na stołach pojawiają się różnego rodzaju pieczywo, sałatki oraz wspomniane talerze wędlin i deski serów.
Najczęściej znajdują się na niej warianty twarde – takie jak parmezan czy pecorino romano – półtwarde, jak cheddar, gouda, edam czy mimolette, oraz miękkie, czyli camembert, brie i gorgonzola.
Ważnym uzupełnieniem są dodatki: krakersy lub precelki, orzechy, suszone i świeże owoce (np. winogrona i morele), warzywa, a także mokre dodatki – miody, konfitury i oliwa z oliwek.
Istnieje kilka podstawowych zasad, które mogą okazać się pomocne przy komponowaniu deski serów. Zaleca się, aby znalazły się na niej minimum 3-4 gatunki sera, przy czym poszczególne typy nie powinny się ze sobą stykać. Na środku warto umieścić sery okrągłe, a pozostałe układać w kolejności od najłagodniejszych do najostrzejszych – lub według motywu przewodniego.
Gdzie Polacy najczęściej kupują sery? Z danych CMR za okres od stycznia do października 2024 roku wynika, że dominującym kanałem sprzedaży są dyskonty, które odpowiadają za ponad 75% wartości sprzedaży paczkowanych serów żółtych. W konsekwencji to właśnie marki własne – dostępne głównie w tym formacie – generują największy udział w sprzedaży.
Znacznie mniejsze udziały przypadają na sklepy małoformatowe (9%), supermarkety (9%) oraz hipermarkety (6%). W punktach małego formatu konsumenci znajdą zazwyczaj ograniczony asortyment i podstawowe warianty, natomiast w większych placówkach częściej oferowane są produkty premium.
Z danych Listonic Ads2 wynika, że największy popyt na sery żółte przypada na przełom grudnia i stycznia, kiedy Polacy przygotowują się do świąt Bożego Narodzenia i sylwestra. Wzmożone zainteresowanie notuje się również w marcu, w związku ze świętami wielkanocnymi.
Świąteczne dodatki
Wigilijne i bożonarodzeniowe potrawy nie obędą się bez nadającym im aromat przypraw, a na świątecznych stołach nie może zabraknąć także sosów i dodatków.
Do dań mięsnych i przekąsek szeroko wykorzystywane są ketchup, majonez oraz musztarda. Widoczne są jednak istotne różnice w sprzedaży poszczególnych sosów w zależności od pory roku.
Ketchup sprzedaje się stosunkowo równomiernie przez cały rok. Z danych CMR za okres od kwietnia 2024 do marca 2025 roku wynika, że 56% wartości sprzedaży tej kategorii generują dyskonty, kolejne miejsca zajmują sklepy małoformatowe (19%) oraz supermarkety (18%).
W przypadku musztard najlepszy okres pod względem sprzedaży to święta – zarówno Boże Narodzenie, jak i Wielkanoc. Segment ten różni się również pod względem struktury sprzedaży – choć także tu dominują dyskonty, ich przewaga jest mniej wyraźna. Odpowiadają one za 37% wartości sprzedaży musztard, podczas gdy sklepy małoformatowe i supermarkety osiągają odpowiednio 29% i 24% udziału.
Istotne miejsce na świątecznych stołach zajmuje również majonez – popularny dodatek do sałatek oraz różnego rodzaju przekąsek. Według danych CMR z 2024 roku, pod względem liczby sprzedanych opakowań, 51% udziałów należy do dyskontów, 20% do sklepów małoformatowych, 18% do supermarketów, a 11% do hipermarketów.
Do przygotowywania wielu sosów i dodatków wykorzystywane jest również masło, które od kilku lat notuje systematyczny wzrost cen. Z lipcowego raportu „Indeks cen w sklepach detalicznych” przygotowanego przez UCE Research i Uniwersytety WSB Merito, wynika, że choć dynamika wzrostu nieco wyhamowuje, roczne zmiany wciąż pozostają dwucyfrowe.
Eksperci prognozują, że od sierpnia do grudnia br. średnia cena kostki masła może wynieść 7,5-8 zł, co będzie efektem sezonowego wzrostu popytu, m.in. w okresie świątecznym.
Z kolei analitycy grupy BLIX zwracają uwagę na intensyfikację działań promocyjnych w sklepach, których celem jest zarówno utrzymanie lojalnych klientów, jak i pozyskanie nowych. Prognozy wskazują, że w drugim półroczu 2025 roku liczba promocji w tej kategorii wzrośnie.
Aromaty wigilijnego stołu
Pełne aromatów przyprawy to także niezbędnik w innych, świątecznych potrawach, takich jak zupy, warzywa, mięsa i ryby. Dzięki nim dania nabierają pełni smaku i wyjątkowego charakteru, zachwycając podniebienia gości zebranych przy bożonarodzeniowym stole.
Typowymi przyprawami stosowanymi w świątecznych, wytrawnych daniach są gałka muszkatołowa, ziele angielskie, liść laurowy, pieprz czarny oraz majeranek.
Największe udziały w wartościowej sprzedaży przypraw mają dyskonty – według danych CMR odpowiadają one za 38% rynku. Podobne wyniki osiągają supermarkety (25%) oraz sklepy małoformatowe (23%). Najmniejszy udział w sprzedaży przypraw odnotowują hipermarkety – 14%.
Z przypraw jednoskładnikowych konsumenci mogą samodzielnie tworzyć mieszanki, które wzbogacają smak potraw, choć popularną alternatywą pozostają gotowe kompozycje przyprawowe. Tego typu produkty cieszą się szczególnym zainteresowaniem w sklepach małoformatowych w dwóch kluczowych okresach w roku: latem (lipiec-sierpień), gdy Polacy przygotowują domowe przetwory, oraz w grudniu – w związku z okresem bożonarodzeniowym.
Pomoc nie tylko od święta
Wiele osób nie ma dziś czasu na samodzielne przygotowywanie wszystkich składników, marynat i potraw. Dla zabieganych i poszukujących ułatwień konsumentów producenci oferują specjalnie dostosowaną ofertę.
Gotowe sosy dostępne w sklepach – jak np. Helcom Easy Cook – znacząco ułatwiają przygotowanie świątecznych dań. Wystarczy dodać je do mięsa, ryb lub warzyw przed zapiekaniem, aby wzbogacić smak potraw bez konieczności czasochłonnego przygotowywania marynat i mieszania wielu składników.
Sosy te są skierowane zarówno do osób, które chcą skrócić czas przygotowań, jak i do tych, które pragną nadać świątecznym daniom wyjątkowy, aromatyczny charakter bez dużego nakładu pracy.
Pomocne okazują się również produkty mrożone – pokrojone warzywa, mieszanki do zup czy wyroby garmażeryjne. Dzięki nim przygotowanie potraw staje się szybsze i wygodniejsze. Co więcej, produkty te przestały być traktowane jedynie jako uzupełnienie posiłków – coraz częściej postrzegane są jako pełnoprawny element zbilansowanej diety.
Dzięki temu cieszą się rosnącą popularnością. Według danych YouGov w okresie od maja 2024 do kwietnia 2025 roku wartość rynku wzrosła o 10,3% rok do roku, a wolumen sprzedaży zwiększył się o 5,7%. Szczególnie dynamicznie rozwija się segment mrożonych warzyw i owoców.
W analizowanym okresie polskie gospodarstwa domowe zakupiły łącznie 337 tysięcy ton produktów mrożonych3, co daje średnio 25 kg na gospodarstwo domowe w skali roku.
Liderami rynku produktów mrożonych kupowanych do domu pod względem wartości są lody familijne, ryby oraz dania gotowe. Z kolei pod względem liczby kupujących numerem jeden są mrożone warzywa, które znalazły się w koszykach zakupowych ponad 80% gospodarstw.
Gdzie tradycja łączy się z nowoczesnością
Tradycyjne potrawy i dodatki pozostają niezmiennie fundamentem świątecznego stołu, jednak coraz więcej osób wprowadza do menu nowoczesne inspiracje – modyfikuje przepisy, sięga po orientalne dodatki i nowe dania.
Z badania „Sztuka przeżywania Świąt według Polaków”4 wynika, że 54% Polaków przygotowuje tradycyjne dania, natomiast 23% wprowadza do swojego świątecznego menu oryginalne potrawy.
Nowoczesne podejście do kuchni świątecznej może przybierać różne formy. Część konsumentów sięga po klasyczne dania w nowej odsłonie – karp zastępowany jest innym rodzajem ryby, pieczonej z dodatkiem cytrusów i ziół, pierogi pojawiają się z farszem z soczewicy lub tofu, a tradycyjne śledzie po kaszubsku mają swoje wegańskie odpowiedniki.
Polacy chętnie czerpią również inspiracje z kuchni świata. Popularnością cieszą się smaki bliskowschodnie – do potraw dodaje się tahini lub granat, a hummus staje się popularnym dodatkiem do pieczywa. W świątecznym menu pojawiają się także elementy kuchni azjatyckiej – sos sojowy i rybny, pasta miso, curry, imbir, kurkuma oraz makarony ryżowe i sojowe.
W okresie świątecznym rynek FMCG w Polsce notuje wyraźne wzrosty sprzedaży, szczególnie w kategoriach produktów spożywczych związanych z przygotowaniami do tradycyjnych i nowoczesnych potraw. Obserwuje się wzrost zainteresowania produktami wygodnymi, które odpowiadają na potrzeby konsumentów poszukujących oszczędności czasu bez rezygnacji z jakości. Święta pozostają okresem, w którym tradycja łączy się z nowoczesnymi preferencjami, silnie stymulując sprzedaż w całym sektorze FMCG.
Katarzyna Jurkitewicz
Redaktor
1 źródło: Badanie Danae Sp. z o.o. dla organizacji producentów Polski Karp Sp. z o.o. zrealizowane pod koniec listopada 2024 r. na reprezentatywnej grupie dorosłych Polaków (1001 osób).
2 źródło: Najpopularniejsze marki FMCG w Polsce, Listonic ads, 2024 r.
3 źródło: Dane YouGov obejmują produkty mrożone definiowane jako: gotowe dania mrożone, dania mączno-ziemniaczane, mrożone warzywa i owoce, mrożone mięso i drób, ryby, ciasta, lody familijne, pizzę mrożoną oraz frytki.
4 źródło: Badanie zostało zrealizowane przez serwis Prezentmarzeń na próbie 1328 respondentów w formie ankiety online i stacjonarnie w listopadzie 2024.