Napoje i alkohole to nieodłączny element świątecznego stołu – zmienia się jednak sposób, w jaki Polacy po nie sięgają. Zmniejsza się rola trunków jako dominującego elementu spotkań towarzyskich, a na znaczeniu zyskują napoje bezalkoholowe – zarówno klasyczne, jak kawa, herbata i soki, jak i nowoczesne propozycje premium.
Okres świąteczny jest dla kategorii napojów równie istotny jak lato – zarówno pod względem wartości sprzedaży, jak i strategicznego znaczenia dla producentów oraz detalistów. Polacy w tym czasie najczęściej sięgają po kawę, herbatę, soki, napoje gazowane, wodę oraz różne rodzaje alkoholi.
Równolegle widoczny jest trend ograniczania spożycia alkoholu – coraz więcej osób deklaruje jego redukcję w okresie świątecznym. Mimo to trunki, zwłaszcza w wersji premium, pozostają istotnym elementem przedświątecznych zakupów.
Zmieniające się zachowania konsumenckie – nastawione na zdrowie, różnorodność i inkluzywność – niosą istotne konsekwencje dla rynku. Detaliści i producenci muszą elastycznie reagować na nowe potrzeby klientów, dopasowując ofertę, komunikację i ekspozycję do dynamicznie ewoluujących oczekiwań świątecznego konsumenta.
Napoje bezalkoholowe na świątecznym stole
Napoje bezalkoholowe odgrywają ważną rolę na świątecznych stołach. Polacy wybierają zarówno tradycyjne kompoty z suszu, soki owocowe, herbaty, jak i nowoczesne propozycje: koktajle na bazie naturalnych soków oraz gorącą czekoladę z korzennymi przyprawami.
Choć szczyt sprzedaży napojów bezalkoholowych przypada na miesiące letnie, w grudniu ich rotacja także rośnie, co potwierdzają aktualne dane rynkowe. W okresie świątecznym Polacy chętnie spotykają się przy wspólnym stole, gdzie napoje stanowią niezbędny element każdej rodzinnej biesiady.
Z analizy CMR wynika, że wartość sprzedaży napojów, takich jak woda czysta i smakowa, napoje gazowane, soki, nektary czy herbaty mrożone, w grudniu ubiegłego roku była zaledwie o 16% niższa niż w sierpniu 2024 roku, czyli miesiącu szczytowym dla tej kategorii. Co więcej, sprzedaż wzrosła aż o 27% względem listopada – co wyraźnie przełamuje typową zależność między temperaturą a popytem na napoje.
Grudzień charakteryzuje się nie tylko wzrostem ogólnej sprzedaży, ale także zmianą struktury rynku. „Napoje gazowane, które przez większość roku utrzymują udział wartościowy na poziomie 36-38% w napojach bezalkoholowych, w grudniu osiągnęły ponad 40%. To potwierdza ich dominującą pozycję wśród polskich konsumentów, szczególnie w okresie świątecznym” – wskazuje Wojciech Orlicki z CMR.
Grudniowe zakupy
Zakupy napojów bezalkoholowych w grudniu różnią się od tych dokonywanych w innych miesiącach roku. Przede wszystkim charakteryzują się one wyższą wartością koszyka i średnią liczbą opakowań przypadających na jedną transakcję. W ostatnim miesiącu ubiegłego roku średnia wartość zakupu wyniosła 10 zł (przy rocznej średniej na poziomie 8,4 zł), a średnia liczba opakowań – 2,7 sztuki (wobec rocznej średniej wynoszącej 2,4).
Analitycy CMR zaobserwowali także wzrost cen w grudniu. „Średnia cena za opakowanie również osiągnęła rekordowy poziom – 3,70 zł. Choć można to tłumaczyć inflacją, warto zauważyć, że w pierwszej połowie 2025 roku ceny nie wróciły do tego poziomu, co może sugerować celowe działania producentów i sieci handlowych” – podsumowuje Wojciech Orlicki.
Co istotne, grudzień był jedynym miesiącem w roku, w którym średni wolumen opakowania przekroczył 1,2 l. Wynika to przede wszystkim ze specyfiki okresu świątecznego – pojawia się więcej okazji do rodzinnych spotkań, wspólnego biesiadowania i organizowania przyjęć, podczas których wzrasta zapotrzebowanie na większą ilość produktów.
Większe opakowania są także postrzegane jako bardziej opłacalne – konsumenci chętnie korzystają z promocji na duże butelki i opakowania zbiorcze, traktując je jako praktyczne i ekonomiczne rozwiązanie. Wybór większych opakowań to także odpowiedź na tradycję – w grudniu Polacy przywiązują wagę do gościnności oraz celebracji, a duże butelki ułatwiają obsługę wspólnych spotkań przy stole.
Mały format traci
Sklepy małoformatowe przez większą część roku odgrywają znaczącą rolę w sprzedaży napojów bezalkoholowych. Jak podaje CMR, odpowiadają one za ok. 40% wartości sprzedaży tej kategorii. W grudniu jednak ich udział spada – do ok. 32%. Według Wojciecha Orlickiego z CMR to wyraźny sygnał, że konsumenci w okresie świątecznym zmieniają swoje nawyki zakupowe.
„Wzrost sprzedaży w sklepach małoformatowych względem listopada wyniósł zaledwie 3%, co kontrastuje z ogólnym wzrostem wartości sprzedaży napojów bezalkoholowych w grudniu (aż o 27% w porównaniu z listopadem). Oznacza to, że główny ciężar świątecznego boomu sprzedażowego przeniósł się na większe formaty sklepów – supermarkety, hipermarkety oraz dyskonty” – dodaje analityk.
Jednym z czynników wpływających na spadek udziału sklepów małego formatu w sprzedaży napojów w grudniu może być cena – średni koszt za opakowanie w grudniu ubiegłego roku wyniósł 4,20 zł, czyli o 50 gr więcej niż średnia dla wszystkich typów sklepów. Konsumenci, kupując więcej, są bardziej wrażliwi na cenę i chętniej wybierają tańsze opcje dostępne w większych placówkach.
Aromat herbaty
Wielu Polaków nie wyobraża sobie sezonu jesienno-zimowego bez kubka ciepłej, rozgrzewającej i aromatycznej herbaty. Najbardziej dynamicznie rozwijającymi się segmentami herbat w sezonie świątecznym są wersje czarne aromatyzowane, zwłaszcza takie odmiany, jak Earl Grey. Dzięki charakterystycznemu smakowi i aromatowi cieszą się one dużym uznaniem konsumentów. Wzrosty odnotowują również herbaty owocowe i ziołowe o działaniu rozgrzewającym i prozdrowotnym, które w okresie zimowym, w tym podczas świąt, są chętnie wybierane jako naturalne wsparcie odporności oraz sposób na ciepły napój.
Rośnie także zainteresowanie produktami premium – ekologiczne herbaty i mieszanki o unikatowym pochodzeniu przyciągają konsumentów świadomych jakości i pochodzenia surowców.
„Dla rynku FMCG oznacza to konieczność poszerzania asortymentu o produkty spełniające oczekiwania coraz bardziej wymagających konsumentów. Sieci handlowe powinny zwrócić uwagę na odpowiednią ekspozycję kategorii premium oraz na edukację klientów dotyczącą unikatowych właściwości i pochodzenia herbat” – wskazuje Karolina Mańkowska, analityczka ASM SFA.
Polski rynek alkoholu
Rynek alkoholi w Polsce pozostaje jednym z największych i najbardziej dynamicznych sektorów FMCG, chociaż od kilku lat obserwujemy powolny spadek jego udziału w wartości sprzedaży. Według danych CMR sklepy małoformatowe do 300 mkw. dominują pod względem liczby transakcji i wartości sprzedaży alkoholi, odpowiadając za około 75% wszystkich zakupów alkoholowych oraz około 63% obrotów. To właśnie w nich najchętniej kupowane jest piwo oraz wódka – zwłaszcza w mniejszych opakowaniach, które systematycznie zyskują na znaczeniu. Z kolei segmenty premium, takie jak whisky, gin czy brandy, coraz częściej sprzedają się w dyskontach, gdzie udział w transakcjach tych produktów sięga nawet ponad 50%.
W 2024 roku większość kategorii alkoholowych, w tym piwo i czysta wódka, odnotowała spadek wolumenu sprzedaży, co jest efektem zmieniających się nawyków konsumenckich, rosnącej świadomości zdrowotnej oraz presji cenowej. Jednocześnie rośnie zainteresowanie segmentem alkoholi smakowych, cydrów oraz produktów 0%, które szybko zyskują na popularności – zwłaszcza wśród młodszych pokoleń, poszukujących alternatyw dla tradycyjnych trunków.
W kontekście rynku premium rośnie także wartość sprzedaży luksusowych alkoholi, takich jak whisky, brandy czy szampany, które często pełnią rolę nie tylko napojów na specjalne okazje, ale również formy inwestycji.
Sprzedaż alkoholu w okresie świątecznym
Choć w ujęciu rocznym sprzedaż alkoholu spada, okres przedświąteczny to czas, w którym znacząco rośnie częstotliwość jego zakupu. Dane z raportu PanParagon „Polacy i alkohol 2022-2024” pokazują, że okres świąteczno-noworoczny jest wyjątkiem od spadkowego trendu i wciąż pozostaje kluczowy dla detalistów.
Jesień i zima zwykle wiążą się ze spadkiem konsumpcji alkoholu, jednak grudzień wyróżnia się na tle innych, chłodniejszych miesięcy roku. Okres Bożego Narodzenia i sylwestra powoduje wzrost liczby paragonów z alkoholem, a klienci częściej wybierają mocniejsze trunki i wina. Właśnie wtedy zauważalne jest największe zainteresowanie alkoholami premium oraz zestawami prezentowymi.
Z danych przedstawionych w raporcie wynika, że w latach 2022-2023 częstotliwość zakupu alkoholu w grudniu osiągnęła poziom ok. 10% wszystkich paragonów spożywczych, co stanowi skok względem miesięcy jesiennych, takich jak październik czy listopad, gdzie wskaźnik wynosił ok. 8%.
Zjawisko to wynika z sezonowości sprzedaży alkoholu – jesienią i zimą sprzedaż produktów z tej kategorii zwykle maleje, ale okres Bożego Narodzenia i sylwestra sprawia, że konsumenci częściej sięgają po trunki. Drugim okresem w roku, kiedy udział paragonów z alkoholem rośnie, są miesiące wiosenno-letnie – od około kwietnia do sierpnia.
Pod choinkę
Alkohole, przede wszystkim z kategorii premium, kupowane są także jako prezent. Z raportu „Plany Zakupowe Polaków na święta Bożego Narodzenia 2024”1 wynika, że w ubiegłym roku 11,9% ankietowanych planowało kupić prezent z kategorii alkoholi. Jest to jednak spadek wskaźnika o 1,4 p.p. w porównaniu z rokiem 2023. Ta obniżka może wynikać z kilku czynników.
Wzrasta świadomość zdrowotna, a trendy konsumenckie przesuwają się w stronę produktów inkluzywnych i mniej ryzykownych. Coraz więcej osób nie pije, więc alkohol może być postrzegany jako prezent nieodpowiedni lub niechciany. Wynika to m.in. z coraz silniej obecnego stylu życia clean life – promowanego przez młodsze pokolenia i zakładającego rezygnację z alkoholu na rzecz zdrowia i dobrego samopoczucia.
Mimo to wiele osób wciąż wybiera alkohol jako prezent – zarówno dla bliskich, jak i dla współpracowników. Do najpopularniejszych wyborów należą: whisky, wódka premium, wino, prosecco i likiery smakowe. Często można je dostać w zestawie razem z kieliszkiem i eleganckim opakowaniu.
Ciekawym wyborem może być także degustacyjny lub prezentowy zestaw piw. Z danych OneMoreBeer wynika, że w październiku i listopadzie 2024 roku sprzedaż takich produktów wzrosła pięciokrotnie w porównaniu do wcześniejszych miesięcy tego samego roku.
Według przedstawicieli OneMoreBeer wzrost zainteresowania piwnymi zestawami wynika z faktu, że oferta jest coraz bogatsza – zestawy przygotowują polskie browary rzemieślnicze i regionalne, a wiele propozycji pochodzi z importu. Najczęściej zawierają od 2 do 6 butelek piwa w różnych stylach, wraz z dedykowanym szkłem degustacyjnym. Całość zamknięta jest w ozdobnym opakowaniu. Szczególną uwagę należy zwrócić na wyroby ozdobione świątecznymi motywami, z sezonowymi przyprawami lub innymi naturalnymi dodatkami.
Innym popularnym elementem bożonarodzeniowego prezentu – na przykład w ramach świątecznego kosza – są herbaty. Konsumenci wybierają zestawy herbaciane i limitowane mieszanki jako praktyczny, elegancki i uniwersalny upominek – zarówno w relacjach prywatnych, jak i biznesowych. Podobnie jak w przypadku piw na uwagę zasługują kompozycje z przyprawami typowymi dla okresu zimowego: cynamonem, imbirem, goździkami czy skórką pomarańczową. Popularne są także zestawy prezentowe łączące herbatę z miodem, czekoladkami czy porcelanowym kubkiem lub imbrykiem.
Okres świąteczny to wyjątkowy czas zarówno dla konsumentów, jak i detalistów – wyraźnie zmieniają się wówczas zwyczaje zakupowe oraz struktura popytu w kategoriach napojów i alkoholi. Rośnie zainteresowanie produktami premium, opakowaniami prezentowymi oraz alternatywami bezalkoholowymi, które odpowiadają na potrzeby zdrowego i zróżnicowanego stylu życia.
Katarzyna Jurkitewicz
Redaktor
1 źródło: Raport „Plany zakupowe Polaków na święta Bożego Narodzenia 2024”, UCE Research i Grupa Blix.