Kuchnia śródziemnomorska to druga, po polskiej, kuchnia najlepiej rozpoznawalna i akceptowalna przez Polaków. Wśród polskich konsumentów cieszy się ona stale rosnącym zainteresowaniem. Pomimo długiej obecności w polskich domach, produkty ułatwiające przyrządzanie śródziemnomorskich potraw odnotowują systematyczny wzrost sprzedaży.
Oliwa z oliwek, makarony, owoce morza i sery kupowane są raczej bez preferencji związanych ze sklepem. Dobrze sprzedają się zarówno w hiper- i supermarketach, delikatesach i dużych sklepach spożywczych, jak również w małych sklepach spożywczych i sklepach internetowych.
Kuchnia śródziemnomorska uważana jest za wyjątkowo zdrową. Bazuje przede wszystkim na dużej ilości gotowanych i surowych warzyw, owocach, kaszach i makaronach oraz pełnoziarnistym pieczywie. Dużo w niej potraw z całymi ziarnami zbóż, orzechami i strączkowymi warzywami, które jak wiadomo są znakomitym źródłem błonnika. Jest w niej stosunkowo niewiele mięsa, zwłaszcza czerwonego. Zostaje ono wyparte przez ryby, głównie morskie, owoce morza oraz drób. Ryby i owoce morza zajmują w kuchni śródziemnomorskiej miejsce wyjątkowe. Dostarczają znacznie lepiej przyswajalnego białka niż to, pochodzące z czerwonego mięsa. Ponadto zawierają wapń, fosfor, a także jod. Owoce morza zaś są bogatym źródłem cynku.
Kuchnia śródziemnomorska pomimo regionalnych i narodowych różnic wykazuje szereg cech wspólnych związanych z warunkami geograficznymi, klimatem, wzajemnymi wpływami historycznymi i wymianą handlową. Kraje śródziemnomorskie łączy wspólna historia. U podstaw ich kuchni leży sztuka kulinarna Greków, przejęta później przez Rzymian, dzięki którym rozprzestrzeniła się na terenie państw należących do cesarstwa. Stopniowo powstały różne regionalne odmiany kuchni, które rozwijały się w późniejszym czasie indywidualnie, prowadząc do ukształtowania się odrębnych kuchni – włoskiej, greckiej, hiszpańskiej, cypryjskiej, chorwackiej.
Włochy, Grecja, Francja czy Hiszpania?
Najbardziej popularnymi krajami kuchni śródziemnomorskiej oraz ich specjałami są: Grecja (gyros, sos tzatziki, feta), Włochy (spaghetti, pizza, lasagne), Francja (camembert, ślimaki, trufle) i Hiszpania (paella, gaspacho, sangria).
Kuchnia grecka postrzegana jest zazwyczaj jako zdrowa i prosta. Charakteryzuje się m.in. popularnym w kuchniach śródziemnomorskich i bałkańskich, częstym stosowaniem czosnku, oliwy z oliwek, liści winorośli, dużej ilości warzyw (zwłaszcza pomidorów, papryki, świeżych ziół), baraniny i ryb. Wina greckie są znane i cenione już od czasów starożytności. Daniem głównym w kuchni greckiej jest z pewnością moussaka (musaka) – zapiekanka z bakłażanami, mięsem mielonym i sosem beszamelowym.
Uważana za jedną z najlepszych na świecie – kuchnia francuska – najczęściej kojarzona jest z żabimi udkami, ślimakami, bagietką, serami i winem. W rzeczywistości jednak nie jest tak bardzo jednolita. Oprócz dużych różnic pomiędzy poszczególnymi regionami, można wyróżnić także tzw. haute cuisine (kuchnia wysoka), czyli tradycyjne, drogie dania, przygotowywane przez znanych często kucharzy oraz nouvelle cuisine (kuchnia nowa), która narodziła się w opozycji wobec tej pierwszej. Francuska kuchnia śródziemnomorska wywodzi się z regionu nadmorskiego – Normandii. Region ten słynie z owoców morza, a zwłaszcza z przegrzebków św. Jakuba. Z Normandii pochodzi też jeden z najbardziej znanych francuskich serów – camembert. Nad Morzem Śródziemnym leży także Prowansja, której podstawę kuchni stanowi oliwa, ryby, owoce i warzywa oraz zioła, w tym bardzo popularne zioła prowansalskie. Najbardziej znane potrawy to bouillabaisse (zupa rybna), ratatouille (potrawa z duszonych warzyw) i soupe au pistou (zupa z bazylią).
Kuchnia włoska stanowi obok kuchni francuskiej jedną z dwóch najbardziej popularnych kuchni europejskich. Włoskie potrawy charakteryzują się dużą ilością warzyw i przypraw takich jak bazylia, oregano, tymianek, estragon, rozmaryn, pieprz, a także używaniem parmezanu – twardego sera z mleka krowiego, który świetnie nadaje się do konsumpcji w zestawie serów, a także utarty jako dodatek smakowy i dekoracyjny do różnych dań. We włoskiej kuchni powszechnie stosuje się oliwę, pomidory oraz cebulę i czosnek, a także oliwki. Włosi wyspecjalizowali się szczególnie w przygotowaniu potraw mącznych, rybnych i owoców morza. Tradycyjny posiłek włoski składa się z antipasto (przystawka), pasta (danie mączne albo zupa); główne danie to ryby, mięso albo drób wzbogacone risotto lub sałatką. Taki posiłek zakończony jest deserem.
Jeżeli mówimy o potrawach śródziemnomorskich, nie sposób pominąć tradycyjnej kuchni hiszpańskiej, w skład której wchodzą potrawy o typowo śródziemnomorskim rodowodzie z południowego wybrzeża (kuchnia andaluzyjska). Kuchnia ta opiera się na prostych potrawach ze świeżych składników. W menu królują oczywiście owoce morza, stanowiące składnik wielu zup i potrawek. Lokalną specjalnością jest smażona ryba lub owoce morza – anchois, kałamarnica, wątłusz czy sola – których smak zależy od świeżości połowu i jakości oleju. Do najbardziej znanych potraw należy z pewnością Gazpacho – smaczna zupa z przecieranych pomidorów, papryki, czosnku, z olejem i octem, podawana z czerstwym pieczywem na zimno. Innym bardzo popularnym daniem jest paella, czyli wywodzące się z Walencji hiszpańskie danie narodowe. Doprawiony do smaku szafranem ryż wzbogaca się kawałkami ryb, skorupiaków, kurczaka i wieprzowiny oraz warzywami, zapiekanymi na tradycyjnej patelni do smażenia paelli.
Podstawa to owoce i warzywa
Dieta śródziemnomorska wzmacnia system odpornościowy. Pozwala zachować kondycję fizyczną i doskonałe samopoczucie. Dzięki odpowiedniemu stylowi odżywiania mieszkańcy krajów znad basenu Morza Śródziemnego żyją dłużej i cieszą się zdrowiem do późnej starości. Najważniejszym składnikiem zdrowych potraw są oczywiście owoce i warzywa. Przyrządzane na wszelkie sposoby, gotowane, pieczone, surowe. I zawsze w dużych ilościach. Nic więc dziwnego, iż dieta śródziemnomorska jest uznawana za jedną z najzdrowszych (a przez niektórych – za najzdrowszą) diet. Sałatki śródziemnomorskie to kwintesencja zalet tej kuchni – zdrowe, lekkie i smaczne, sprawdzają się świetnie – w zależności od składników – jako przystawka, danie główne czy kolacja. Choć rynek oferuje bogaty wybór warzyw i owoców przez cały rok, do przygotowania zdrowych potraw warto sięgać po krajowe, które nie są poddawane działaniu środków przyspieszających dojrzewanie i konserwujących na czas długiego transportu, jak to ma miejsce w przypadku owoców i warzyw egzotycznych.
Oprócz świeżych warzyw i owoców warto zaopatrzyć swój sklep w różnego rodzaju warzywa konserwowe, jak np. kukurydza w puszce, groszek, fasola czy też warzywa w słoikach, jak oliwki, papryka, pieczarki. Klienci chcący przygotować śródziemnomorskie specjały z pewnością poszukiwać też będą pomidorów w różnej postaci. Pomidory są produktem niezbędnym w przyrządzaniu wielu dań śródziemnomorskich. Warto więc w swoim sklepie posiadać pełnowartościowe, niskoprzetworzone produkty, takie jak pomidory krojone bez dodatków, pomidory krojone z oliwkami, pomidory z oliwą i czosnkiem, z bazylią i oregano czy też zwykły przecier pomidorowy. Można je stosować jako gotowy, zimny dodatek do bruschetty, składnik sosów do makaronów, pizzy, lazanii, dodatek do grillowanych mięs i jarzyn. Do wielu dań niezbędnym składnikiem są pomidory suszone, które nadają się także jako doskonała przekąska.
Aromatyczne przyprawy i sosy
Smak potraw kuchnia śródziemnomorska zawdzięcza charakterystycznym ziołom, mieszankom przyprawowym, oliwy czy też octu winnego lub balsamicznego. Potrawy kuchni śródziemnomorskiej przyprawia się dużą ilością czosnku i cebuli. Sól bardzo często zastępowana jest też przez przyprawy: bazylię, oregano, tymianek, estragon i inne. Wszystkie te przyprawy można znaleźć na półkach większości sklepów spożywczych w Polsce.
Bazylia jako podstawowe zioło kuchni śródziemnomorskiej, zwłaszcza francuskiej i włoskiej, nadaje wspaniały smak i aromat zupom i warzywom, szczególnie: pomidorom, bakłażanom, kabaczkowi oraz serom. Bazylia jest niemal niezbędnym dodatkiem do pomidorów (np. z mozarellą) i spaghetti. Dzięki dodatkowi tego zioła zwykła jajecznica, omlet, biały ser lub jogurt, a nawet zupa pomidorowa zyskują wyjątkowy smak. Dodając bazylię do oliwy z oliwek uzyskamy doskonałą przyprawę. Oregano (lebiodka pospolita) jest przyprawą stosowaną do licznych potraw kuchni śródziemnomorskiej. Idealnie pasuje do pizzy, spaghetti, dań z pomidorów, a także pieczonych mięs i sałatek. Oregano pobudza wydzielanie soku żołądkowego i żółci, a w związku z tym ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów. Przyprawa ta doskonale harmonizuje z bazylią, majerankiem, tymiankiem i pieprzem. Tymianek z kolei jest przyprawą o bardzo szerokich zastosowaniach. Stosowany jest do przyprawiania mięs, ryb, licznych sosów oraz zup. Przyprawia się nim również wędliny, bigos, pizzę oraz dodaje smaku twarożkom i pomidorom. Łagodzi smak potraw tłustych i ciężkostrawnych. Tymianek należy stosować w niewielkich ilościach ze względu na intensywny zapach. Ma działanie bakteriobójcze, przeciwzapalne oraz doskonale reguluje trawienie i zapobiega wzdęciom. Estragon – szczególnie ceniony przez Francuzów, dodaje się w sporej ilości do potraw z jaj, kurcząt, łososia i pstrąga. Estragon nadaje bardzo ciekawy smak majonezom i sosom na bazie majonezu. Zioło to ma pikantny smak i delikatny zapach.
W naszym sklepie nie powinno także zabraknąć różnego rodzaju mieszanek przyprawowych, znacznie ułatwiających przygotowanie potraw. Miłośnikom kuchni śródziemnomorskiej producenci proponują specjalne, w pełni naturalne przyprawy kuchni greckiej, włoskiej, przyprawy do pizzy, do tzatziki, czy chociażby bardzo popularną przyprawę do gyrosu. W swoim portfolio posiada je większość producentów.
Warto też pamiętać, aby w sklepie nie zabrakło gotowych sosów, które obecne są na polskim rynku od wielu lat. Produkty te mogą stanowić doskonałą bazę do przygotowania śródziemnomorskich potraw. W ofercie producentów znajdziemy takie artykuły jak gotowe sosy do przygotowania spaghetti, sosy pomidorowe z przyprawami, cebulą, czosnkiem, sos bolognese, a także różnego rodzaju bazyliowe Pesto. Ten ostatni sprzedawany jest pod różną postacią: jako tradycyjny zielony sos pesto alle genovese lub np. cieszący się dużą popularnością czerwone pesto z suszonymi pomidorami.
Bardziej zabieganym klientom zaproponować możemy też gotowe przyprawy do sosów sałatkowych. Składają się one z naturalnych składników i aby je przyrządzić wystarczy wymieszać zawartość opakowania z olejem, jogurtem lub kefirem. Po kilku minutach mamy już gotowy sos, którym polać można przygotowaną sałatkę na krótko przed podaniem.
Owoce morza i ryby
Kolejnym produktem, po który sięgają miłośnicy zdrowych specjałów są niewątpliwie owoce morza i ryby. Waśnie ten element kuchni śródziemnomorskiej zyskuje coraz większe uznanie Polaków. W ostatnich latach w handlu krajowym znajduje się coraz więcej produktów importowanych, określanych właśnie nazwami: „owoce morza”, „frutti di mare”, czy „seafood”.
Owoce morza to jadalne morskie lub słodkowodne zwierzęta bezszkieletowe, głównie skorupiaki i mięczaki. Spośród mieszkańców mórz na uwagę zasługują skorupiaki (homary, krewetki, kraby i langusty), mięczaki (ostrygi, małże, kalmary i ośmiornice, ślimaki). Tych produktów nie może zabraknąć np. na słynnej na cały świat włoskiej pizzy Pizza alle Vongole, francuskiej zupie rybnej bouillabaisse, czy też w hiszpańskiej paella.
Sklepową lodówkę warto też uzupełnić zdrowymi i świeżymi rybami, które w potrawach kuchni śródziemnomorskiej przyrządza się na wiele sposobów. Jeżeli chodzi o ryby konserwowe, właściciel sklepu powinien zadbać o odpowiedni asortyment ryb w puszkach, jak np. tuńczyk w sosie własnym, tuńczyk w oleju czy też makrela.
Oliwa z oliwek
Bez oliwy z oliwek prawdziwa kuchnia śródziemnomorska nie istnieje. Podobno jest to eliksir długowieczności i zdrowia, który znano już w starożytności. Ma doskonałe właściwości zdrowotne – produkt ten bogaty jest w witaminy z grupy B, witaminę C i E, prowitaminę A, a także w liczne związki mineralne: potas, fosfor i żelazo. Zawiera też duże ilości kwasu oleinowego, który powoduje spadek zachorowań na astmę i alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa. Pomaga przy miażdżycy, kamicy żółciowej, nieżycie i owrzodzeniu żołądka oraz w zaparciach. Zapobiega też tworzeniu się wolnych rodników, wspaniale oczyszcza i reguluje procesy trawienia.
Z uwagi na swój smak i aromat polecana jest do każdego rodzaju dań, zarówno pieczonych, jak i surowych. Idealnie komponuje się ze świeżymi sałatkami i surówkami. Z jej pomocą można przyrządzić pyszne tosty, czy też oryginalny dressing.
Oliwa z oliwek do Polski przybyła wraz z chrześcijaństwem i przez całe wieki używano jej tylko do celów liturgicznych – namaszczania niemowląt, królów i zmarłych. Na polskich stołach oliwa z oliwek oraz oliwki gościły od czasów królowej Bony, która wprowadziła nowe zwyczaje żywieniowe.
W kuchni śródziemnomorskiej wykorzystuje się jej bardzo duże ilości, dlatego też każdy właściciel sklepu powinien pamiętać o zaopatrzeniu swojej placówki w różne odmiany oliwy z oliwek. Producenci i dystrybutorzy oferują nam różnego rodzaju produkty pochodzące zarówno z Hiszpanii, Włoch czy Grecji. Najbardziej popularna jest oliwa z oliwek extra virgin, która uważana jest za najbardziej wartościową oliwę. Uzyskuje się ją w wyniku pierwszego tłoczenia dojrzałych owoców na zimno. Po odwirowaniu jest ona całkowicie czysta i prawie bezbarwna. Niefiltrowana oliwa z pierwszego tłoczenia ma zielonkawo-żółty kolor i jest naturalnie mętna.
Pachnące sery
Sery stanowią bardzo istotny element śródziemnomorskiej sztuki kulinarnej. Oprócz dużej ilości warzyw, bogactwa smaków oraz aromatycznych przypraw do wielu potraw dodaje się różnorodne sery, z których najpopularniejszy to ser solankowy, inaczej nazywany feta. Produkowany jest z mleka krowiego i zyskał miano sera śródziemnomorskiego.
Każdy z krajów śródziemnomorskich posiada własne tradycje serowarskie. W przypadku tego typu produktów bardzo ważny jest region, w którym ser jest wytwarzany, ponieważ w różnych miejscach delektować się można innym, oryginalnym smakiem. I tak: Francuzi serwują nam najczęściej sery typu brie i camembert, w Grecji lub na Cyprze znajdziemy tradycyjny ser halloumi, Włosi natomiast słyną z mozzarelli, gorgonzoli i parmezanu.
Włoskie makarony
Pisząc o kuchni śródziemnomorskiej nie sposób pominąć różnego rodzaju past, podawanych najczęściej z makaronami. Od dawna już polscy konsumenci zaczęli je jadać jako główny posiłek dnia, a nie tylko jako dodatek. Produkty te wytwarzane są z zagniecionego ciasta z mąki, wody, soli i nieraz jaj, a we Włoszech istnieje aż 300 rodzajów makaronu. Do najbardziej popularnych na polskim rynku odmian tego produktu należy spaghetti (cienki i długi makaron, najczęściej podawany z mięsem i sosem pomidorowym), lasagne (płaty makaronowe, używane najczęściej do przekładania z sosem beszamelowym, mięsem i serem), cannelloni (rurki o średnicy 2-3 cm i długości ok. 10 cm, często nadziewane różnym farszem), muszelki (małe muszelki używane np. do zapiekanek), świderki (średniej grubości zakręcony makaron, który dodaje się najczęściej do zup i sałatek), nitki (krótkie i cienkie, używane najczęściej do polskiego rosołu) oraz łazanki (małe kwadraty dodawane do zup lub potrawy z pieczarkami i kapustą). Wśród wyżej wymienionych najchętniej wybierane są jednak makarony używane do zupy, warto więc zadbać o to, aby na półce sklepowej nie zabrakło „świderków” i „nitek”. Polacy najchętniej wybierają opakowania duże – 500 gramowe.
Najbardziej znaną potrawą z makaronu jest spaghetti i lasagne. Zaletą potraw makaronowych jest szybkość przygotowania, co w dzisiejszych czasach jest szczególnie ważne.
Szybkie dania gotowe
Rosnące tempo życia sprawia, że konsumenci coraz częściej sięgają po posiłki łatwe i szybkie w przygotowaniu. Zainteresowaniem cieszą się produkty mrożone, które umożliwiają w prosty sposób przygotowanie pełnowartościowych posiłków. W ofertach producentów znajduje się wiele produktów mrożonych umożliwiających przygotowanie śródziemnomorskiej uczty. Klienci z pewnością szukać będą różnego rodzaju warzyw na patelnię lub innych mieszanek warzywnych, które świetnie nadają się do śródziemnomorskich potraw. W naszej chłodni nie powinno też zabraknąć mrożonych owoców morza, krewetek, a także ryb. Obowiązkowo w każdym sklepie powinny znaleźć się również gotowe dania śródziemnomorskie: hiszpańska paella, grecki gyros, risotto, ziemniaczane rattatouille, różnego rodzaju gotowe dania z makaronów (np. lasagne bolognese, lasagne ze szpinakiem), cannelloni, a także włoskie pizze w różnych odmianach.
Bardzo często klienci pytają także o gotowe posiłki szybkie w przygotowaniu. Można im wtedy zaproponować gotowe potrawy przygotowane do przyrządzenia w kuchence mikrofalowej. Dzięki specjalnemu opakowaniu produkty te przygotowuje się tak, jak podczas gotowania na parze, co pozwala zachować zarówno cenne wartości odżywcze, jak i wyrazisty smak oraz aromat.
Kuchnia śródziemnomorska cieszy się wśród polskich konsumentów coraz większą popularnością. W Polsce z roku na rok rozszerza się także asortyment produktów wykorzystywanych do przygotowania potraw znanych z greckich, włoskich, hiszpańskich i francuskich stołów. Nieskomplikowany sposób przyrządzania dań oraz dostępność składników z pewnością przyczyniły się do sukcesu tej kuchni. Każdy, kto chce skosztować śródziemnomorskich specjałów może wybierać spośród wielu produktów, a w większości sklepów znajdziemy na półkach makarony w różnych odmianach i kształtach, śródziemnomorskie sery feta, sery camembert, owoce morza i oliwę z oliwek extra virgin. Każdy właściciel powinien więc pamiętać, że klienci oczekują tego, że na półce sklepowej znajdą wszystkie potrzebne składniki do przygotowania śródziemnomorskiej uczty – po polsku.
Tomasz Zasada
